DSCF9938

halt)_y historia sztuki, w przekonaniu Dvoraka zachowując swoją autonomię, przekształciła się w obraz dziejów jako wyraz idei⁶⁰. W przekonaniu że dzieło sztuki jest tworem duchowym, pisał Dvo-fak w tekście odczytu tlber Kunstbetrachtung (O odbieraniu sztuki), wygłoszonego w 1920 r. w Bregencji; _laSztuka polega nie tylko na rozwiązywaniu i rozwoju formalnych zadań i problemów, ale jest także zawsze i przede wszystkim wyrazem opanowujących ludzkość idei, ą jej historia, w nie mniejszym stopniu niż historia religii, filozofii czy poezji, częścią ogólnej historii ducha” ⁶¹. Przyrodnicze, pozytywistyczne wyjaśnianie rozwoju w znaczeniu rozumienia wypadło teraz Dvofakovi zastąpić pojęciem wyjaśniania w znaczeniu interpretacji (Deuten).

W wypowiedziach Dvoraka było zawsze coś podniosłego, co sprawiało, że hasło Kunstgeschichte ais Geistesgeschichte zabrzmiało jak nakaz testamentu i że w jego świetle jakby nowe horyzonty otwarły się przed historią sztuki, rozwijającą się dotąd zbyt specjalistycznie, a w rodzinie nauk historycznych historia sztuki i zawód historyka sztuki, wydawało się, zyskały na godności ⁸².

4. Rodowód metody Dvofaka

Johannes Wilde i Karl Maria Swoboda w przedmowie od wydawców do Kuństgeschichte ais Geistesgeschichte określili dzieło Dvoraka -r „'którego zadaniem było wydobyć najważniejsze punkty zwrotne rozwoju sztuki zachodniej od późnego antyku poczynając i w szeregu rozpraw pod względem ich istoty scharakteryzować, równocześnie zaś ukazać źródła tych artystycznych przemian w powszechnej historii ducha” — jako pendant do podobne zadania stawiających sobie dzieł Wilhelma Diltheya i Wilhelma Windelbanda, Maxa Webera i Ernsta Troeltscha, jako najwybitniejszych przedstawicieli nowoczesnego historyzmu w różnych dziedzinach kultury.

I rzeczywiście, przy analizowaniu i ocenie osiągnięć metodologicznych Maxa Dvofa'ka zawsze padają nazwiska wymienionych uczonych. Metoda bowiem Kunstgeschichte ais Geistesge-schichte powstała i pozostawała, świadomie luib nieświadomie, pod wpływem ustaleń metodologicznych Wilhelma Windelbanda (1848-19l5) i Heinricha Rickerta (1863 -1936), którzy uprawiali filozofię historii kultury, Kulturwissenschaftliche Philosophie, oraz osiągnięć Wilhelma Diltheya (1833 - 1911), współtwórcy pozytyw!-' stycznego idealizmu, Ernsta Troeltscha (1865 -1923), głównego przedstawiciela historyzmu, i Georga Simmla, (1858 - 1918), reprezentującego filozofię, w której zagadnienia religijne stanowiły rdzeń problematyki.

Nazwa Geistesgeschichte składa się z terminu Geist i pojęcia dziania się, czyli dziejów lub historii w znaczeniu historiografii. Jak wyjaśnia Paul Klukhohn w encyklopedycznym artykule Geistesgeschichte termin Geist, na język polski tłumaczony jako duch, ale i umysł, oznacza „pewną siłę, postawę, prąd, jedność jakiejś grupy, jakiegoś ruchu, narodu, kierunku” ⁶³. Geistesgeschichte nie jest historią ducha w znaczeniu odrębnego przedmiotu badania historycznego, ani nie jest sumą zakresów takich

33

3 — Max Dvofśk