DSCN0091 (2)

Ilustracja przysłowia: ..Gdy Ewa kądziel przędła

L**J

'U³

n i

Zajęcia i rozrywki szlachcica na wsi

podobnie jak Kuba w tymże tekście „śpiewa jakakolwiek mazowiecką piosnkę,^1,1

Ta ostatnia notatka Bohomolca wskazuje, że nie tylko wzór uproszczonej stylizacji gwarowej jest potocznie znany, ale i mazowieckie przyśpiewki ludowe.

W romansie stanisławowskim gwara pojawia się tylko raz. Chłop wypowiada zdanie po mazursku, mimo że powinien je powiedzieć po rusku — jak to zauważył SkWarczyński^l3U — ze względu na miejsce akcji.

Procesowi przekształcania funkcji gwary mazurskiej towarzyszą zmiany struktury bohatera. Słabną w niej i nik::;i grube schematy antynomii ezopowych, wzrasta stopień humanistycznej reprezentatywności. I tu źródła zmian nie leżą w kręgu prawideł poetyki, ale w procesie rozwoju świadomości społecznej, w oświeceniowej dyskusji publicystycznej; pojawiają się nowe poglądy na kwestię chłopską, nowe spojrzenia na wieś, jej funkcję w społeczeństwie i jej uroki.

ZBLIŻENIA DO „WIEJSKIEJ PROSTOTY⁴*

Już w staropolszczyźnie dostrzegaliśmy przekonanie, że żywot wiejski to żywot w kręgu praw natury. Filozoficzny walor tej prawdy dostrzegał Rej i Kochanowski, na niej opiera swój program życia Zbigniew Morsztyn. Ale przekonania te dopiero w oświeceniu awansują na plan pierwszy za wzorem J. J. Rousseau.

Nowy kierunek poszukiwań szczęśliwego żyoia — pogoni za fortuną — ujawnił się już w krótkiej narracji Lafontaine’a, w bajce O człowieku, który gonił fortunę [szczęście], i o drugim, offtczcMwał jej to domotcym łoiu (ISbomme qui court aprfo la fortunę et Vhomme qui Vatlend dane son lit). Żeglarskie poszukiwania zakończyły się fiaskiem: