oto aymiH które mogą przyczynić się do powstaoM akpoeodmua szkolnego dzieci.
Program nauczania jest to — jak pisze Kairów — „usystematyzowany wykaz wszystkich zagadnień i tematów stanowiących treść przedmiotu nauczania”7. Gdy program nauczania nie jest dostatecznie przystosowany do możliwości umysłowych uczniów w danym wieku życia, w procesie uczenia się dzieci występuje wiele trudności, których narastanie prowadzi z czasem do jawnych niepowodzeń szkolnych. Tak na przykład, przyczyną słabych wyników nauczania historii w klasie IV — jak wykazały badania W. Okonia przeprowadzone w 1950 r. — był w znacznej mierze niewłaściwie opracowany program nauczania tego przedmiotu oraz niedostosowanie podręcznika przeznaczonego do realizacji tego programu do poziomu umysłowego dzieci w danym wieku8.
W tym przypadku program był za trudny dla uczniów. Inną wadą programów nauczania, na którą zwraca się uwagę w badaniach nad przyczynami niepowodzeń szkolnych, jest ich przeładowanie1. Realizacja nadmiernie rozbudowanego programu nauczania wymaga stałego pośpechu, co uniemożliwia ugruntowanie wiadomości uczniów i w konsekwencji staje srę przyczyną napięć, konfliktów i trudności szkolnych.
L Kairów Pedagogika. Tom I, Warszawa 1950, Nasza Księgarnia, i 132.
* Wincenty Okoń Badania topników nauczania w szkołach ogólnokształcących. Warszawa 1951, Nasza Księgarnia, s. 31
* Na ujemny wpływ nadmiernie rozbudowanych programów Nauczania na przebieg i wynikł pracy szkolnej dzieci zwraca uwagę W. Okoń w cytowanej wylej pracy, a także Ludwik Bandura w pracy pt. Przyczyny niepowodzeń szkolnych. „Kwartalnik Pedagogiczny”. 1959, nr i