DSCN1586

74 3. Konstrukcyjne postacie połączeń gwintowych

cd. tablicy 3.8

I	*	3	^4	1 5"1
	Sprężyste ząbkowane zewnętrznie	PN-82/M-82024	M2-M30	A
m	Sprężyste stożkowe ząbkowane zewnętrznie	PN-82/M-82025	M6-M16	A
HEM	Stożkowe	PN-78/M-82028	M6-M30	A
	Podatne faliste	PN-83/M-82037	M3-M48	A
m	Podatne łukowe	PN-83/M-82038	M1-M10	A

Uwagi:

A — wykonania dokładne, C — wykonanie zgrabno.

3.2.5. Materiały na łączniki

Podstawowym materiałem na łączniki śrubowe jest stal. Śruby i wkręty masowej produkcji wykonywane są ze stali węglowych zwykłej jakości. W przypadkach gdy wymagana jest duża wytrzymałość łączników, wykonuje się je ze stali węglowych wyższej jakości lub ze stali stopowych obrabianych cieplnie. Obróbka cieplna, cieplno-chemiczna oraz obróbka mechaniczna przez zgniot powierzchniowy (kulowanie, krążkowanie) daje istotny wzrost własności wytrzymałościowych oraz zwiększa odporność na zużywanie się gwintu. Obróbki te powinno stosować się w silnie obciążonych połączeniach często odkręcanych, a szczególnie w połączeniach ruchowych. Największą wytrzymałość w normalnych i podwyższonych tempera turach mają śruby ze stopów tytanu.

Nakrętki wykonuje się na ogół z tych samych materiałów co śruby lub z materiałów o nieco mniejszej wytrzymałości.

Własności mechaniczne i rodzaj obróbki cieplnej dla niektórych gatunków stali stosowanych na łączniki zestawiono w tablicy 3.9.

W zależności od własności mechanicznych gotowych śrub, wkrętów i nakrętek określa się klasy własności mechanicznych tych elementów. Zasady tworzenia klas i ich oznaczeń podano w tablicy 3.10.

Tablica 3.9. Własności mechaniczne materiałów na łączniki gwintowe w MPa

Gatunek stali	Rm	Re min	Zrc	Gatunek stali	min	Re min	Zet
St3	380+470	220	180	35 normalizowana	540	320	200
St4	420+ 520	250	190	35 cyjanowana	750	500	250
St5	500+ 620	270	200	45 normalizowana	610	360	240
10	340+420	210	160	40H ulepszona	1000	800	340
automatowa 12	450 + 600	240	180	30HN ulepszona	900	700	420
automatowa 12 cyjanowana	750+1000	500	250	18HNWA ulepszona	1100	850	450

Tablica 3.10. Klasy własności mechanicznych śrub, wkrętów i nakrętek (według normy PN-82/M-82054)

1. Śruby i wkręty zlączne

W zależności od wymaganej wytrzymałości na rozciąganie (&*) i wymaganej granicy plastyczności (Ril) ustala się 10 klas własności mechanicznych śrub i wkrętów. Klasy własności oznacza się sym-1 bolami złożonymi z dwóch liczb przedzielonych kropką. Pierwsza liczba symbolu stanowi 0,01 Rm w MPa

Pierwsza liczba symbolu	3	4	5	6	8	10	12
Nominalna wytrzymałość na rozciąganie Rm w MPa	300	400	500	600	800	1000	1200

Druga liczba symbolu stanowi 0,1 procentowego stosunku nominalnej wartości granicy plastyczności R_ei, do nominalnej wytrzymałości na rozciąganie R_n.

Druga liczba symbolu	6	8	9
	60%	80%	90% I

Możliwe skojarzenia: 3.6, 4.6, 4.8, 5.6, 5.8, 6.6, 6.8, 8.8, 10.9, 12.9._

2. Śruby i wkręty dociskowe

W zależności od wymaganej twardości śrub i wkrętów dociskowych ustala się 4 klasy własności mechanicznych tych wyrobów. Klasy własności oznacza się symbolami złożonymi z liczby i litery H. Liczba w symbolu klasy stanowi 0,1 minimalnej twardości Vikersa, a litera H jest umownym oznaczeniem twardości.