DSCN1695

44 Efekt uodpornienia

można reprezentatywność próby. Pomimo to grozi jednak niebezpieczeństwo, iż pozostawać się będzie wyłącznie w kręgu znajomych pierwszego z badanych; oznaczać to może, te opinie i poglądy charakterystyczne wyłącznie dla jednego typu środowisk uogólnione zostaną na całą badaną zbiorowość. (A.S.)

Żbb. image, moda, samospclniającc się przepowiednie.

Literatura:

Mayntz. R., Holm K., I liibner P., 1985, Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. PWN, Warszawa.

Efekt uodpornienia, przeciwdziałanie zmianie postaw przez uczenie sposobów obrony przed argumentacją strony przeciwnej. IJodpamianie odbywa się nie tylko przez podawanie argumentacji potwierdzającej słuszność danego stanowiska, lecz także, w uproszczonej formie, argumentów przeciwnych. Dzięki temu podmiot uczy się sposobów odpierania możliwych zarzutów, a przez to uodpamia się na kontrpropagan-dę posługującą się już rozwiniętą argumentacją. Sytuację tę można porównać do szczepień ochronnych stosowanych w medycynie — stąd nazwa. Efekt uodpornienia zaobserwował i zbadał William J. McGuirc. (A.S.)

Zob. dysonans poznawczy, ideologia, model zmiany postaw.

Efekt usypiania, zanikanie zmian wywołanych w postawach społecznych i stopniowy powrót do postawy pierwotnej. Występowanie efektu usypiania skłania niektórych badaczy do kwestionowania możliwości skutecznej zmiany postaw. (A.S.) Zob. model zmiany postaw.

Ekskluzywność, zob. elita, inkluzja, problem skali.

Ekspertyza, zob. socjotechnika.

Eksperyment przecywania, zob. etno-metodologia.

Eksperyment P. Zimbardo, zob. rob społeczna.

Eksperyment S. Ascha. zob. kont*, mian.

Elita, zbiorowość ludzi mających najłatwiejszy dostęp do różnego rodzaju w». tości w danym społeczeństwie i największą kontrolę nad nimi. Może istnieć tyle elit, ile jest rodzajów wartości [H.D. Lasswell, M. Lemer, C.E. Rothwell 1952, s. 6], Aleksander Hertz pisze w swoim wnikliwym studium na temat socjologii Vilfreda Pareto. iż wychodząc od stwierdzenia obiektywne nierówności ludzi pod względem talentu woli i biegłości w działaniu, możemy dokonywać hierarchicznej klasyfikacji osofan-ków ze względu na większe lub mniejss umiejętności związane z daną dziedziną działalności ludzkiej, czyli kultury. Wielki poco otrzyma wysoką ocenę za swą działalność poetycką, wierszokleta otrzyma ocenę niską Idąc za myślą V. Pareto, można powiedzieć, że klasyfikować można ludzi dzńb-jących w każdej dowolnej dziedzinie. „Warstwę zajmującą w hierarchii miejsca najwyższe, obejmującą jednostki obdarzone najwyższymi wskaźnikami, nazywa Pareto elitą Mówiąc więc o elicie wprowadzam pojęcie grupy obdarzonej pod pewnymi względami przewagą w odniesieniu do innych grup w obrębie tejże samej działalności. (...) W każdej więc dziedzinie gromadzkiego życia ludzkiego spotykamy się z elitą Wśród różnorodnych elit wydzielony ą która spełnia funkcje istotnie dla życia zbiorowego ważne. Elita szachistów niewątpliwie odgrywa wielką rolę w zespole ludzi grających w szachy, lecz jej znaczenie dla całokształtu życia ogólnego jest niezbyt wielkie (...) Wydzielmy spośród różnych funkcji społecznych te, które są związane z życiem państwowym, z wpływem na sprawy publiczne, z kierownictwem losami ogółu i wydzielmy grupę ludzką funkcje powyższe pełniącą — otrzymamy wtedy elitę rządzącą" 1 A. Hertz 1992, s. 79-80].