DSCN1820

Szacunkowe zestawienie

masy poszczególnych w połowach

gatunków ryb

[Lp. Gatunek	1 Liczba osob- j ników na I podstawie 1 kości i łusek w sztukach	średni 1 ciężar osobni-czy w kg	Ogólny	1 połów
			kg	0/ /o
1 1 1 Ciosa	20 643	0,6	12 386	^52,2
1 21 Leszcz	5 235	1,7	8 900	*37,4
3 Płoć	658	0,5	329	1,4
I 41 Krąp	120	0,4	48	0,2
1 5 Boleń	11	2,3	25	0,1
i 6j Certa	12	1,0	12	0,1
1 71 Karaś	1	ok. 1,0	1 ok. 1
8 Jaś	1	1,0	1	—
9 Sandacz	604	2,8	1691	7,1
i 10 Okoń	62	0,7	43	0,2
1 111 Szczupak	53	2,4	127	0,5
12 Jesiotr	ok. 5	ok. 30,0	ok.150	0,6
I 131 Sum	5	9,2	46	0,2
14 Miętus	2	2,0	4
I 151 Troć	1	6,0	6
Razem	27 413	| ~	23 769	100,0

połowów stanowiła ciosa, na drugim zaś miejscu znajdował się leszcz 37,4%. Pozostałe ryby z rodziny karpiowatych (płoć, krąp, boleń, karaś i jaż) występowały raczej sporadycznie. Na trzecim miejscu w masie ówczesnych połowów znajdował się sandacz 7,1%. Pozostałe gatunki i rodziny ryb reprezentowane były również w niewielkich ilościach. Z powyższego wynika, że właściwe połowy składały się z ciosy, leszcza i częściowo sandacza, pozostałe zaś gatunki występowały Jako przypadkowy przyłów.

Na wstępie niniejszej pracy podkreślaliśmy, że wszystkie nie oznaczone co do gatunku szczątki

sit.) i w wale U sit.). Była to bardzo zniszczona kość [rdblowa należąca do ryby o ciężarze około 2 kg oraz rąg piersiowy należący do osobnika o nie ustalonym ięi&rze i wieku.

Rodzina ryb łososiowatych (salmonidae)

Troć — Solmo trutto L. Gatunek ten określono na podstawie jednej kości (ceratohyale), odznaczającej się nader charakterystycznym kształtem i rzeźbą. Kość ta wystąpiła w III warstwie wykopaliskowej. Należała do o-sobnika o przypuszczalnym ciężarze 6 kg.

Na podstawie omówionych powyżej materiałów można było pokusić się na przeprowadzenie szacunkowego określenia udziału poszczególnych gatunków ryb w masie połowów ówczesnej ludności (Tabela 6). Wynika z niej, że około 52°/o masy

Tabela 6

łusek należały w olbrzymiej większości do ciosy, a następnie leszcza, nie oznaczone zaś co do gatunku pozostałości kostne wszystkie należały również do rodziny karpiowatych, a w olbrzymiej większości składały się z kręgów leszcza. Biorąc powyższe pod uwagę możemy przypuszczać, że udział ciosy i leszcza w ówczesnej masie połowów był znacznie większy niż to wynika z tabeli 6 i że pozostałe gatunki ryb (z wyjątkiem sandacza) możemy z całą pewnością traktować jako przypadkowy przyłów.

Co mogło być przyczyną takiego właśnie składu gatunkowego połowów? Jest rzeczą pewną, że w omawianym okresie nie mogło być mowy o jakimś zorganizowanym rybołówstwie na głębszych wodach Zalewu, o jakimś zamierzonym wpływie człowieka na kształtowanie się takiego czy innego składu ówczesnej ichtiofauny. Z tymi zagadnieniami spotykamy się na Zalewie Wiślanym znacznie później, bo dopiero w XIII—XIV w.²³ Rybołówstwo zaś We wczesnej epoce żelaza musiało się odbywać w sposób bardzo prymitywny, przypadkowy, w oparciu o masowe podejście dużych ławic ryb. Rybami odznaczającymi się wyjątkowo silnie rozwiniętym instynktem stadnym są właśnie ciosa, leszcz i częściowo także sandacz. Olbrzymie ławice tych ryb gromadzą się zazwyczaj dla odbycia masowego tarła na płyciznach przybrzeżnych i w ujściach rzek. Rozległe płycizny, jakie tworzy Zalew wokół Tolkmicka, oraz niewielka, płytka rzeczka Stradanka, przepływająca przez tę miejscowość, były prawdopodobnie miejscem tarła ławic ciosy, leszcza i częściowo sandacza. Za pomocą najbardziej prymitywnego przegrodzenia płycizn lub wspomnianej rzeczki, a nawet i bez uciekania się do przegradzania, można było z łatwością odławiać wspomniane gatunki ryb, które ■ponadto w okresie tarła całkowicie zatracają instynkt samozachowawczy, tak że można je z wody wyławiać gołymi rękoma. Potwierdzeniem naszego przypuszczenia, że wspomniane gatunki ryb łowione były w okresie tarła, są dobrze zachowane na niektórych łuskach charakterystyczne przyrosty pierścieni sklerytów, które porównywaliśmy ze Współczesnym materiałem łuskowym tych ryb z okresu tarła na Zalewie.

Inne gatunki omówionych ryb karpiowatych, okoń, szczupak, miętus oraz sum, występujące jako przyłów, nie znajdowały prawdopodobnie w

** B. Benecke: op. cit.; W. D. Lebiediew: op. cit.; A. Ropelewski: 1000 lat naszego rybołówstwa. Gdynia 1963; A. Ropelewski; Jak Król Stefan Batory regulował połowy. „Gospodarstwa Rybne”, nr 4, Warszawa 1954.

232