DSCN1889 (2)

Zrzeszenie 237

temu są rezultatem samokontroli oraz oddziaływania sil środowiskowych. Zakres samokontroli systemu zależy od jego stopnia integracji oraz od siły systemu wyznaczanej przez takie czynniki, jak: liczba członków systemu, ich cechy biologiczne, moralne, umysłowe i społeczne, dostępny poziom wiedzy, stopień zorganizowania, możliwość oddziaływania na zachowania, a także na siły przyrody, spójność wartości.

Zakładając, że zmiana jest wszechobecna staje się na gruncie koercyjnych teorii społeczeństwa. Pomijanie czynnika zmian społecznych charakterystyczne jest (zgodnie z rozróżnieniem Ralfa Dahrendorfa) dla teorii integracyjnych, które początkowo stosowane były głównie do badania społeczności przedpiśmicnnych (funkcjonalizm). W społeczeństwach tych zmiany (o ile w ogóle występują) dokonują się w sposób niezauważalny - pod warunkiem, że nie następuje ich dezorganizacja na skutek przełamania izolacji i kontaktu kulturowego ze społeczeństwami „nowoczesnymi". W społecznościach tych zmiana traktowana jest jako coś samo przez się negatywnego, a zwyczaj oraz tradycja mają znaczenie rozstrzygające. Łatwo zauważyć, że postawy wobec zmian w naszym kręgu kulturowym są niemal dokładnie przeciwstawne, jakkolwiek nic wyklucza to szacunku wobec tradycyjnych wartości i dokonań przeszłych pokoleń. (A.S.)

Zob. aulpdctcrminizm. dyfuzja, dynamika społeczni. n rewolucjonizm. opór wobec zmian. praceMSłizm, rozwój społeczny, transformacja.

Literatura:

Lockwood D„ 1964. Soclal Integration and System Integration [w:] Exptorations m So-ctal Change. G.K. Zollschan. W. Mirach (cds). Koutłcdgc and Kcgan Paul. London.

Sorałun P.A., 1975, Zasada zmiany immanenł-mj (w:) Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wybór W. Dcrczyński. A. Jasilt-jn Kwil. I. Szacki, PWN, Warszawa śrapafaki M S, 1990. Teorie zmian społecz-BffiS cz. I: Teane modernizacji, UŚ, Katowice.

Szmatka J., 1980. Jednostka i społeczeństwo. O zależności zjawisk indywidualnych od społecznych. PWN. Warszawa Teoria rozwoju społecznego. Wypisy, 1976, pod red. R. Dyoniziaka, AE w Krakowie, Kraków.

Thomas W.I.. Znaniecki F.. 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce. L I. Lud. Spółdz. Wyda w, Warszawa.

Znaczący inny, zob. socjalizacja.

Znaczenie, zob. definicja sytuacji.

Znieczulica społeczna, zob. dyfuzja odpowiedzialności.

Zrzeszenie, grupa społeczna celowa; cel grupy określany jest przez osoby zrzeszające się, a jego osiąganie ma służyć przede wszystkim zaspokajaniu potrzeb członków zrzeszenia. Nie oznacza to braku służby wobec szerszej społeczności [K.Z. Sowa 1988, s. 24]. K.Z. Sowa wskazuje na rozróżnienie przez Arystotelesa dwóch zasadniczych rodzajów grup: polis - jako „wspólnotę dla pożytku całego życia”, oraz wspólnoty powstające dla pożytków chwilowych i częściowych [ibidem, s. 20]. Pojęciu zrzeszenia przeciwstawia się pojęcie wspólnoty, w nawiązaniu do klasycznych kategorii socjologicznych autorstwa E. Durkheima (solidarność mechaniczna i solidarność organiczna) i F. Tónnicsa (wola istotna i wola dowolna). Uczestnictwo we wspólnocie wynika z potrzeby współżycia z innymi i jest oparte na motywach emocjonalnych (wola istotna). O przynależności do zrzeszenia decyduje motywacja racjonalna (wola dowolna). Ujęcie współczesne reprezentowane przez R.M. Mclvera pokazuje jeszcze jedno kryterium: zakres życia grupowego. K.Z. Sowa (1988. s. 21], referując za Mclverem pisze, te „wewnątrz wspólnoty może zamykać się i może całkowicie przeminąć całe życie jednostki i ta właśnie cecha wspólnoty odróżnia ją zasadniczo od zrzeszenia, w którym jednostka uczestniczy tylko cząstką swoich spraw życiowych. Jako przykłady wspólnot Mclver wymienia: wieś, miasto, plemię, a także rodzinę, która