DSCN1952

133

Kolt Policji to kształtowaniu bezpiecznej przestrzeni lokalnej

Citieś¹, argumentowała, iż stosowane zasady projektowania miast prowadzą do rozkładu więzi międzyludzkich i osłabienia kontroli społecznej. Zwracała uwagę na to, iż mieszkańcom nie zapewnia się możliwości obserwowania ulic i znajdujących się tam ludzi,'Jako czynnik kryminogenny wskazywała niewykorzystywanie przez mieszkańców ulic w porze wieczorowo-nocnej i pozostawienie ich pustych dla nocnych przestępców. Sugerowała, iż taki brak „naturalnej ochrony" prowadzi do rozwoju miejskiej przestępczości. Jacobs sformułowała trzy podstawowe zasady projektowania bezpiecznych miast: 1) jednoznaczne rozgraniczenie przestrzeni prywatnej i publicznej; 2) zróżnicowanie wykorzystania przestrzeni miejskiej; 3) wszechobecny ruch pieszych o dużym natężeniu. Z perspektywy lat, wiele z proponowanych przez J. Jacobs rozwiązań uległo weryfikacji, a część z nich okazało się być szkodliwymi dla bezpieczeństwa miast² (np. zapobiegawcza rola nocnych lokali rozrywkowych, które miały redukować przestępczość nocną poprzez zapewnienie obecności ludzi w przestrzeni publicznej).

W roku 1968, Schlomo Angel opublikował swą pracę badawczą zatytułowaną Discouraging Critne Through City Planning*. Opierając się na analizie przestępczości ulicznej w Oakland stwierdził, iż ^fizyczna przestrzeń może wywierać bezpośredni wpływ na zachowania przestępcze poprzez wyodrębnianie obszarów, zwiększanie lub ograniczanie dostępu za pomocą barier oraz wpływanie na możliwość prowadzenia obserwacji przez obywateli i służby policyjne"j?Autor ten postawił hipotezę, iż poziom przestępczości jest odwrotnie proporcjonalny do poziomu ulicznej aktywności obywateli.

Frazę „zapobieganie przestępczości poprzez projektowanie środowiska" (crime prevenlion through etivironmental design - CPTED) jako pierwszy wprowadził do współczesnego języka C. R. Jeffery. Fraza ta zyskała powszechną akceptację po opublikowaniu w 1971 roku książki o tym tytule. Koncepcja Jefferego opierała się na przekonaniu,|jż~ukształtowanie fizyczne otoczenia wywołuje' u potencjalnego sprawcy przyjemne lub nieprzyjemne doznania, które stymulują lub ograniczają jego wolę popełnienia przestępstwa. Jego oryginalny model CPTED opierał się na modelu stymulacji-reakcji, w którym organizm ludzki odbiera z otaczającego go środowiska bodźce wzmacniające bądź karzące. Główna idea koncentrowała się na przekonaniu, iż jeśli wyeliminuje się bodźce wzmacniające, przestępstwo nie zostanie popełnione./

(Konkurencją dla teorii Jefferiego stała się teoretyczna praca Oscara Newmana oraz Georga Randa oparta na empirycznych badaniach związku przestępczości ze środowiskiem. Newman, będący architektem, położył nacisk na specyficzne elementy zaprojektowanego otoczenia (czego nie uwzględnił Jeffery). Autor ten, w swojej publikacji Defensible Space - Crime Prevention

1

J. Jacobs, The Deatli and Life of CnaI American Cities, Random House Inc, 1992.

> Zob. szerzej K. Łojek, Zapobieganie przestępczości przez ksztaltmoanie bezpiecznej przestrzeni, cł 1, „Przegląd Policyjny" 2004, nr 1-2, a. 101.

2

* A. Shlomo, Discouraging Crime Through Cily Planning, Universily ot Califomia, Berkeley 1968.