DSCN1975 (3)

V „ j

ijmnłejszym naszym ptakiem śpiewającym jest mysi*

• .'lik. Mając masę ciała wynoszącą zaledwie 3*4 g. jest '•n także jednym z najmniejszych ptaków świata. Najmiększy spośród ptaków śpiewających jest kruk, cho-at jego zwykły głos trudno nazwać śpiewem. Kto jednak wi zesną wiosną cicho wejdzie do rewiru pary lęgowej bruków, ten nie będzie miał wątpliwości, że głos, który słyszy, jest ich śpiewem.Ptaki wróblowe są pod względem ewolucyjnym stosunkowo młodym rzędem, powstałym 40-60 min lat temu w środowisku leśnym. Las ptaki te opanowały w stopniu doskonałym, od dna po korony drzew. Przystosowaniem ptaków wróblowych do życia w lesie jest charakterystyczny skaczący sposób poruszania się po ziemi, doskonale sprawdzający się w gąszczu pędów roślin, ale wyglądający dziwnie w terenie otwartym. Dość spojrzeć na wróbla skaczącego po chodniku czy kruka podskakującego na łące. Ptaki wróblowe opanowały jednak nie tylko wszystkie piętra środowiska leśnego, i to na wszystkich kontynentach, a nawet odległych oceanicznych wyspach, ale także środowiska bez-drzewne. Z naszej awifauny przykładem przystosowania do takich siedlisk mogą być skowronki, świergotki i pliszki, które po ziemi nie skaczą, ale chodzą. Podobnie jest ze szpakiem i krukowatymi, które podskakują na obu łapach tylko wtedy, gdy się śpieszą, a w innych sytuacjach dostojnie kroczą, jedynym środowiskiem, którego ptaki wróblowe nie opanowały, są wody, a zwłaszcza morza. Wyjątkiem od te] reguły jest pluszcz, który doskonale czuje się w górskich strumieniach.

Wśród ptaków śpiewających jest wiele gatunków będących reliktami ostatniego zlodowacenia. Są wśród nich gatunki bliźniacze i całe grupy form blisko ze sobą spokrewnionych. Ich bliskie pokrewieństwo jest przyczyną podobieństw w wyglądzie - na pierwszy rzut oka. Im bliżej jednak te gatunki się poznaje, tym mniejsze wydają się te podobieństwa.

Rodzina: skowronki (Alaudidae)

Dzierlatka - Galerlda cristata (Unnaeus, 1758)

Lerka - Lu Ilu la arborea (Linnaeus, 1758)

Skowronek - Alauda arvensls Unnaeus, 1758 Górniczek - Eremophlla alpestrls (Linnaeus, 1758) Wszystkie skowronki potrafią zarówno szybko biegać, jak i wytrwale latać. Niektóre wykonują charakterystyczne loty godowe, intensywnie przy tym śpiewając. Pomagają im w tym najbardziej wydłużone wewnętrzne lotki, zwane lotkami trzeciego rzędu. Zwiększają powierzchnię nośną skrzydeł i ułatwiają skowronkom długotrwała otrzymywanie się w powietrzu. Typowym środowiska t. skowronków są skąpo zarośnięte, suche przestr.- "• o charakterze stepów. Ptaki te zasiedlają niemal -    / świat, z wyjątkiem Grenlandii i Ameryki Po

łudniom ,¹ poza małą enklawą jednego gatunku). W sezonie l«, . . /'ri odżywiają się owadami, a poza nim na-sionarr- vi, zaspokojenia pragnienia wystarcza im *oda/    a w pokarmie i rosa. Przy wodopojach spo

tyka si- głównie podczas wędrówek i w środowi sk*fł, _f ■ //dę suchych - pól pustyniach i kseroter-mk/ny-    ■ epach. Opisano 96 gatunków, które podzie

lano n» - ■, rodzajów.

Rodzina: jaskółkowate (Hirundinidae) Brzegówfca - Riparla rlparlo (Unnaeus, 1758)

Dymówfca - Hirundo rustica Unnaeus, 1758 Oknówka - DeUchon urblcum (Unnaeus, 1758)

Rodzinę jaskółkowatych podzielono na dwie podrodzi-ny: liczące dwa gatunki jaskólniki (Pseudochelidoninae) i jaskółki (Hlrundlninae). Sylwetka jaskółki chwytającej w locie owady jest znana na całym świecie. gdyż wszędzie te szybko latające i smukłe ptaki są łubiane i otaczane opieką, a nawet czynną ochroną.

Rodzina: pliszkowate (Motacillidae)

Pliszka żółta - Motadlla flava Unnaeus. 1758 Pliszka cytrynowa - Motadlla dtreola Pallas, 1776 Pliszka górska - Motadlla dnerea Tunstall, 1771 Pliszka siwa - Motadlla alba Unnaeus, 1758 świergotek polny - Anthus campestrls (Unnaeus, 1758) świergotek łąkowy - Anthus pratensls (Unnaeus, 1758) świergotek drzewny - Anthus trMalls (Unnaeus, 1758) świergotek rdzawogardły - Anthus cendnus (Pallas, 1811) Siwerniak - Anthus splnoletta (Unnaeus, 1758) Pliszkowate są kosmopolityczną rodziną niewielkich ptaków o dość charakterystycznym wyglądzie. Podzielono ją zaledwie na 6 rodzajów obejmujących łącznie 65 gatunków. Rozległy areał występowania poszczególnych gatunków i ogromne zróżnicowanie geograficzne sprawiają jednak, że rozróżnia się wśród nich aż 212 form, Pliszkowate zasiedlają głównie łąki, stepy i inne otwarte środowiska. Tytko nieliczne występują w lasach, ale z reguły na Ich skraju lub na śródleśnych polanach. Ciało puszkowatych jest smukłe, ogon długi, szyja stosunkowo krótka, a tylny pazur bardzo długi, podobnie jak u skowronków. W przeciwieństwie do nich jednak, pliszkowate unikają suchych siedlisk. Wolą raczej łąki podmokłe, o bujnej, chociaż niezbyt wysokiej roślinności.

Rodzina: jemiołuszkowate (Bombycillidae) Jemiołuszka - Bombydlla garrulus (Unnaeus, 1758) Rodzinę jemiołuszkowatych podzielono na trzy podro-dziny: jedwabniczek (4 gatunki), persówek (1 gatunek) i jemiołuszek (3 gatunki). U nas występuje, i to tylko w sezonie zimowym, jeden gatunek - ogólnie znana i łubiana jemiołuszka.

Rodzina: pluszcze (Clnclldae)

Pluszcz - Clndus dndus (Linnaeus, 1758)

Pluszcze to ptaki o bardzo specyficznym wyglądzie i nieco nietypowym zachowaniu. Na świecie jest znanych 5 gatunków, u nas żyje tylko jeden, ale bez niego trudno wyobrazić sobie pejzaż górskiego strumienia. Zamieszkują szybko płynące, płytkie rzeki nie tylko w Eurazji i obu Amerykach, ale także na północy Afryki.

Rodzina: strzyżyki CTroglodytidae)

Strzyżyk - Troglodytes troglodytes (Linnaeus. 1758) Strzyżyki to rodzina bogata w gatunki, głównie tropikalne. Opisano 85 gatunków i ponad 400 geograficznych form strzyżyków, a gdziekolwiek na świecie zobaczymy przedstawiciela tej rodziny, od razu zorientujemy się, że mamy przed sobą strzyżyka, chociaż niektóre z nich mogą być rozmiarów małego drozda. U żadnego ze strzy-

Zyków nie dopatrzymy się różnic w wyglądzie samców i samic. Wszystkie budują kuliste gniazda i lubią towarzystwo swoich pobratymców. Prawdziwą ojczyzną strzyżyków są obie Ameryki. Żyją tam prawie wszyscy przedstawiciele tej rodziny. Poza Ameryką jest znany tylko jeden gatunek - nasz strzyżyk, który zasiedla Eurazję i północne skraje Afryki. Myliłby się ten, kto by sądził, że wszystkie strzyżyki są takie same. gdyż nasz. europejski gatunek podzielono aż na 44 podgatunki.

Rodzina: płochacze (Prunellidae)

Pokrzywnica - Prunelta moduloris (Linnaeus, >758) Płochacz halny - Prunetla collarls (Scopoli. 1769) Płochacze są rodziną dość jednolitą pod względem wyglądu i rozmiarów ptaków. Opisano 13 gatunków i zaszeregowano je do jednego rodzaju. Zamieszkują górskie regiony Eurazji i północnej Afryki. Niektóre gatunki zasiedliły nawet północne krańce Europy, a lokalnie także Azji. Wszystkie gatunki mają bardzo niewyraźny dymorfizm płciowy, krępe ciało, wąski dziób, żerują na ziemi lub w jej pobliżu, a ich ubarwienie spełnia funkcję maskującą.

Rodzina: drozdowate (Turdidae)

Kwiczoł - Turdus pllarls Linnaeus. 1758 Paszkot - Turdus v!sdvorus Linnaeus, 1758 Droździk - Turdus illacus Linnaeus, 1766 śpiewak - Turdus phllomelos C.L. Brehm, 3831 Nagórnik - Monticola saxatllls (Linnaeus, 1766)

Drozd obrożny - Turdus toręuatus Linnaeus. 3758 Kos - Turdus meruta Unnaeus. 1758 Rudzik - Erlthacus rubecula (Unnaeus. 1758)

Słowik szary - Lusdnla lusdnla (Unnaeus. 1758)

Słowik rdzawy - Lusdnla megarhynchos (C.L Brehm, 3833; Podróżniczek - CyanosyMa (Lusdnla) svecica (Unnaeus, 1758)

Pleszka - Phoenicurus phoenicurus (Unnaeus, 1758) Kopciuszek - Phoenicurus ochruros (S.G. Gmelin, 1774) Pokiąskwa - Saxlcola rubetra (Unnaeus, 1758)

Kląskawka - 5axicola rubicola (Urąuhart & Bowtey, 2002) Białorzytka - Oenanthe oenanthe (Unnaeus. 3758J Rodzina drozdowatych obejmuje, prócz drozdów, także klarnetniki, kląskawki oraz widłogony - razem 336 gatunków małych i średniej wielkości ptaków, wśród których rozróżniono łącznie prawie tysiąc form, czyii pod-gatunków, jest to więc ogromnie zróżnicowana rodzina, zamieszkująca wszystkie kontynenty, z wyjątkiem Antarktydy. Są to ptaki równie dobrze przystosowane do życia naziemnego i nadrzewnego, odżywiające się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Pary gniazdują w rewirach lęgowych, których bronią, 1 z reguły żyją w monogamii.

Rodzina: ogoniatki (Panuridae)

Wąsa tka - Panurus biormlcus (Unnaeus. 3758)

Spośród 19 gatunków zaliczonych do tej rodziny u nas występuje tylko wąsatka, ptak pod wieloma względami niezwykły, zamieszkujący rozległe trzcinowiska I mało znany. Dawniej wąsatki zaliczano do rodziny sikor, później do kurtodrozdów. a najbliżsi kuzyni naszej wąsatki należą do rodzaju Paradoxomis, którego nazwa najtąpiej oddaje niezwykłość tych ptaków.

L.