DSCN2124 (2)

owocolistki

aj dużo materiałów odżywczych, a na jego biegunie mikropylarnym powstają ^ [ sem dwie (łub więcej) rodnie (rys. 5.41 D, E). Rodnie zagłębione są w tkance tofitu i składają się z części brzusznej, zajętej przez jedną wielką komórkę jąj₀J i jedną komórkę kanałowo-brzuszną. oraz z szyjki złożonej z kilku komórek. Wr^ niach sosny komórki kanałowe szyjki nie występują. W tym stadium gametoij, żeński gotowy jest do zapłodnienia.

Ziarno pyłku (gametofit męski złożony z komórek przcdroślowych, dużej ^ morki wegetatywnej i mniejszej komórki generatywnej), dostawszy się przez okienko na szczyt ośrodka, zaczyna kiełkować. Egzyna pęka, a komórka wegetatywna oto. czona intyną wydłuża się i tworzy łagiewkę pyłkową (rys. 5.39 F, G), która przez tkankę ośrodka rośnie w kierunku gametofitu żeńskiego. Komórka generatyw. na ziarna pyłku dzieli się na komórkę trzonową, przylegającą do komórek przedroś-lewych, oraz na komórkę płemnikotwórczą. Komórki trzonowa i p lem n i k o twórcza stanowią zredukowany odpowiednik plemni. W tym stadium ziarno pyłku przebywa w zalążku przez wiele miesięcy, czekając na dojrzenie gametofitu żeńskiego. Kiedy to nastąpi, komórka płemnikotwórczą dzieli się na dwie komórki plemnikowe. U sosny i większości nagozalążkowych gamety męskie nie mają wici i nie są zdolne do aktyw, nego poruszania się. dlatego nie nazywamy ich już plemnikami, a tylko komórkami plemnikowymi. Funkcję przeniesienia ich do komórki jajowej spełnia łagiewka pyl. kowa, która wnika przez kanał szyjki do wnętrza rodni i dociera do komórki jajo-wej. gdzie wierzchołkowa partia ściany łagiewki ulega rozpuszczeniu i komórki ple-mnikowe zostają wprowadzone do cytoplazmy komórki jajowej. Jądro jednej z nich łączy się z jądrem komórki jajowej, następuje kariogamia i powstaje diploidalna zygota.

Zygota rozwija się w zarodek sporofitu, który pogrąża się w tkance gametofitu żeńskiego, bogatej, jak wiemy, w substancje pokarmowe. Dojrzały zarodek składa się z korzenia-zarodkowego, hipokotyla, kilku łiścieni i stożka wzrostu pędu (rys. 5.41 F. 4.35 A). Zalążek jako całość przekształca się w nasię nTeTTIjsłorila powstaje łupina nasienna, ośrodek zanika, a wegetatywne komórki gametofitu żeńskiego stają się tkanką odżywczą nasienia. U nagozalążkowych tkanka ta jest więc haploidalna i nazywana jest niekiedy prabielmem. W prabielmie tkwi zarodek sporofitu. Nasienie sosny jest więc, jak widzimy, cytologiczną mozaiką. Łupina nasienia utworzona jest z diplo[dalnych komórek macierzystego sporofitu, bielmo z haploida-lnych komórek gametofitu żeńskiego, a zarodek z komórek diploidalnych, ale różnych genetycznie od komórek macierzystego sporofitu, gdyż jeden zespół chromosomów został dostarczony przez komórkę plemnikową, pochodzącą zwykle od innej rośliny.

Łuski szyszki żeńskiej w czasie wykształcania nasion silnie drewnieją, a dojrzale nasiona przechodzą następnie w stan spoczynku. Nasiona, a przedtem zalążki, są na łuskach nieosłonięte, swobodnie dostępne, skąd wzięła się dla tej grupy roślin nazwa nagozalążkowych lub inaczej nagonasiennych. Wreszcie nasiona odłączają się d łusek i wypadają z szyszek. Po ustąpieniu stanu spoczynku, w sprzyjających wam¹¹' kach, kiełkują. Zarodek zaczyna rosnąć i rozwija się w siewkę, korzystając poc#¹'

_t opasów pokarmowych prabiclma. Z siewki w ciągu kilkunastu lat rozwija grzała sosna (sporofit). W porównaniu z paprotnikami różnozarodnikowymi $ ^u nagozalążkowych dalszą redukcję pokolenia haploidalnego oraz cał-,tą utratę jego samodzielności. W procesie zapłodnienia u nagozalążkowych %pił° P^{oza l}y^{m zu}P^e*^ne uniezależnienie się od pośrednictwa wody i zastąpienie U ników przez nieruchome komórki plemnikowe, przenoszone do komórki jajo-przez łagiewkę pyłkową. Megasporangium, wraz z zawartym w nim gametofitem jjlfim i zarodkiem sporofitu oraz otaczającą osłonką, przekształca się w nasienie. j#ór o charakterze przetrwalnikowym służący również do rozsiewania i rozprzest-^jiiania się gatunku.

5.4.5. ROŚLINY OKRYTOZALĄŹKOWE Kwiat

Typowe kwiaty są organami wysoko wyspecjalizowanymi. Cechuje je także wielka różnorodność kształtów i budowy. Rozwijają się z merystemów wierzchołkowych, znajdujących się w specjalnych pąkach na szczycie pędów lub w pach-winach liści. W merystemach tych następuje przekształcenie wegetatywnego dotąd stożka wzrostu w generatywny merystem kwiatowy (rys. 5.42). Zamiast łodygi i liści wegetatywnych rozwijają się z pąków kwiatowych poszczególne części kwiatu, przy

liście

A

Rys. 5.42. Rozwój kwiatu u okrylozalążkowych. A — wegetatywny stożek wzrostu z zawiązkami liści. B — stożek generatywny z zawiązkami poszczególnych części kwiatu czym merystem kwiatowy zostaje w całości zużyty na ich wytworzenie i kończy się tym samym wzrost pędu na długość. Dlatego nazywamy pędy kwiatowe organami o wzroście ograniczonym, w przeciwieństwie do pędów wegetatywnych, których' wzrost wierzchołkowy jest nieograniczony, gdyż zawsze na ich szczycie znajduje się merystem w postaci stożka wzrostu.

mm.

283