DSCN2129 (2)

baldach złożony — osie boczne pierwszego rzędu i zwykle także oś główna kwiatostanu zakończone są nie pojedynczymi kwiatami, ale małymi baldacha-mi, zwanymi baldaszkami (marchew);

główka oś tego kwiatostanu jest silnie skrócona i w różnym stopniu zgrubia- I ła. a kwiaty są siedzące lub osadzone na bardzo krótkich szypułkach (koniczy. na);

koszyczek — oś kwiatostanu jest silnie skrócona, rozszerzona i przeważnie spłaszczona (tworzy tzw. dno kwiatostanowe), a na niej są gęsto skupione kwia. ty siedzące. Kwiaty najmłodsze znajdują się w środku koszyczka, a kwiaty brzeżne są niekiedy odmiennie wykształcone — np. słonecznik ma kwiaty brzeżne języczkowate i płonne, a środkowe rurkowate i płodne. Koszyczek ma zwykle wspólną okrywę ze skupionych liści przykwiatowych i pozornie przypomina pojedynczy kwiat. Kwiatostany koszyczkowe występują w rodzinie złożonych (Compositae), np. u cykorii, podbiału, stokrotki.

Kwiatostany wierzchotkowe rozgałęziają się wieloosiowo (sym-podialnie). przy czym pierwotna oś główna wcześnie kończy wzrost wytworzeniem na szczycie kwiatu, który zakwita pierwszy, natomiast w pachwinach liści znajdują, cych się poniżej rozwijają się kolejno przewyższające oś główną osie boczne pierwszego, drugiego i dalszych rzędów, na końcach których pojawiają się coraz młodsze pojedyncze kwiaty. Odwrotnie niż w kwiatostanach groniastych, najstarszy kwiat znajduje się zawsze na szczycie wierzchotki, młodsze zaś powstają na odgałęzieniach rozwijających się u podstawy kolejnej osi (rys. 5.50 L-N).

Również wśród kwiatostanów wierzchotkowych można wyróżnić kilka rodzajów, w zależności od tego, czy oś kwiatostanu rozgałęziając się tworzy pod jego wierzchołkiem jedno, dwa lub więcej odgałęzień bocznych oraz w zależności od ustawienia tych odgałęzień:

wierzchotka jednoramienna — każda oś daje tylko jedno odgałęzienie następnego rzędu; w zależności od ich położenia może to być sierpik, w którym odgałęzienia skierowane są w jedną stronę, tworząc kwiatostan sierpowato wygięty (niezapominajka, żywokost), lub wachlarzyk, który odgałęzienia boczne tworzy na przemian na dwie strony kwiatostanu (kosaciec); wierzchotka dwuramienna — pod kwiatem szczytowym każdej osi wyrastają naprzeciwległe dwa odgałęzienia boczne, każde zakończone pojedynczym kwiatem (typ wierzchotki rozpowszechniony w rodzinie goździkowa-tych);

wierzchotka wieloramien na —pod kwiatem szczytowym każdej osi wyrasta kilka odgałęzień bocznych zakończonych kwiatami (wilczomlecz).

Rozwój megaspory i gametofitu żeńskiego

Zalążki powstają w zalążni ze specjalnej tkanki merystematycznej — płaceni)’, czyli łożyska. Tworzący się zalążek stanowi początkowo kopulaste uwypuklenie łożyska, z którego następnie rozwija się ośrodek (nucelus). U podstawy ośrodka wyrastają osłonki (integumenty), które u okrytozalążkowych są zwykle dwie.

i zewnętrzna. Otaczają one ośrodek, pozostawiając na szczycie mały ₀ k i e n k o ( mikropyle). Dojrzały zalążek składa się więc z ośrodka / ^worem homologicznym do megasporangium), dwóch osłonek z okien-^ąC^gtawy zwanej o s a d k ą, czyli chalazą, oraz sznureczka, którym 1%, rzyczepiony jest do ściany zalążni (rys. 5.51 B).

14^ ^P/.k‘ mogą być różnie ukształtowane. Najprostszy, ale nie najczęściej wy-^!‘^l P j_est zalążek wyprostowany, czyli ortotropowy, w którym okienko dtp^ czek znajdują się naprzeciw siebie na dwóch biegunach zalążka. Typem ?S0^ł,reupowszechnionym jest zalążek odwrócony, anatropowy, w którym ^¹-° _zek, wskutek odwrócenia się zalążka o 180°, znajduje się tuż koło okienka. _zcze typ to zalążek zgięty, czyli kampylotropowy (rys. 5.51).

IP

Rys. 5.51. Typy zalążków. A — ortotropowy, B — anatropowy, C — kampylotropowy

W bardzo młodym zalążku wszystkie komórki ośrodka są jednakowe, ale wkrótce jedna z komórek, znajdująca się niedaleko okienka, staje się znacznie większa od komórek sąsiadujących, a jej cytoplazma staje się gęstsza. Jest to jedyna komórka archesporialna zalążka, z której powstaje następnie megasporocyt — komórka macierzysta megaspor.

Rozwój megaspor i gametofitu żeńskiego zostanie omówiony na przykładzie najczęstszego u okrytozalążkowych typu Polygonum. Megasporocyt dzieli się tu me-jotycznie na 4 liniowo ułożone komórki tetrady, będące megasporami (rys. 5.52).

Trzy z nich, bliższe okienka, zamierają i jedynie czwarta, chalazalna megaspora powiększa znacznie swą objętość i wytwarza gametofit żeński.

Megaspora nie opuszcza sporofitu, ale podobnie jak to było u nagozalążko-wych rozwija się dalej wewnątrz zalążka. Gametofit żeński u okrytozalążkowych nazywa się woreczkiem zalążkowym. Jego .rozwój odbywa się wewnątrz megaspory otoczonej ścianą komórkową (rys. 5.53). Haploidalne jądro megaspory dzieli się mitotycznie, a powstałe dwa jądra zostają rozdzielone przez tworzącą się wodniczkę i rozmieszczone na dwóch biegunach woreczka zalążkowego. Jądra te dzielą się jeszcze dwa razy, w wyniku czego na dwóch biegunach woreczka znajdują się po 4 jądra. Następnie z każdego bieguna jedno jądro przemieszcza się ku centralnej części woreczka-— są to jądra biegunowe. Po cytokinezach na biegunie

292

293