DSCN2136 (2)

F

zwanej szwem grzbietowym; nasiona ułożone są wzdłuż szwu brzusznego (groch, fasola):

torebka — powstająca z zalążni zrośniętej z dwu lub kilku owocolistków; moż_e być. podobnie jak zalążnia. jednokomorowa, jednokomorowa z przegrodami lub wielokomorowa; torebka może pękać w różny sposób: wzdłuż całkowicie lub częściowo (np. na szczycie ząbkami), okrężnie (torebka otwierająca się wie. czkiem) lub przez powstanie otworów (mak, len);

Rys. 5.62. Rodzaje owoców. A — mieszek, B — strąk, C, D — torebki, E — Juszczyna, F — niełupka (słonecznika — w całości i w przekroju, z widocznym nasieniem), G, H — rozłupnie, I — owoc jabłoni w przekroju, z widoczną zewnętrzną częścią owocni pochodzącą z rurki kwiatowej i wewnętrzną powstałą z zalążni, J — owoc wielopestkowcowy maliny (w przekroju), K — owoc wiełoorzeszkowy truskawki (w przekroju)

_zyna — powstająca z dwóch owocolistków i pękająca dwiema klapami, '"'^między którymi znajduje się tzw. fałszywa przegroda (jest to przegroda utwo-[Jona nie przez sam pierwotny owocolistek, ale przez wtórne wsunięcie się bujającej tkanki owocolistka do środka komory zalążniowej), na której umieszczone a nasiona (łuszczyny występują w rodzinie krzyżowych, Cruci/erae, np. u gorzcy, rzepaku, tasznika).

po owoców suchych niepękających należą:

I _rzec h — o owocni zdrewniałej, zawierającej jedno nasienie nie zrośnięte z owocnią (leszczyna,    :\|>u    ^

jjarniak — o owocni skórzastej zrastającej się z łupiną nasienną pojedynczego nasienia (pszenica, kukurydza i in.).

Budowa ziarniaka zasługuje na dokładniejsze omówienie ze względu na nietypowe ukształtowanie gródka oraz fakt, że owoc ten, charakterystyczny dla traw, a więc również dla zbóż, ma wielkie znaczenie dla człowieka. Omówienie to znajduje się na końcu rozdziału poświęconego owocom.

niełupka — o owocni skórzastej, nie zrastającej się z pojedynczym nasieniem (słonecznik), na której często występują urządzenia służące rozsiewaniu, w postaci na przykład pozostałości kielicha stanowiącego aparat lotny, ułatwiający unoszenie przez wiatr (mniszek, oset); odmianą tego typu niełupki jest skrzy-d 1 a k, którego owocnia wykształca skrzydlaste wyrostki (klon); rozłup n i a — owoc wielonasienny rozpadający się przy dojrzewaniu na suche, niepękające owocki, zwane rozłupkami, odpowiadające poszczególnym owoco-listkom i zawierające po jednym nasieniu (marchew, kminek).

Owoce pojedyncze mięsiste (soczyste) są to owoce zamknięte, niepękające, rozsiewane zwykle przez zwierzęta, które zjadają je ze względu na soczystą owocnię mającą walory odżywcze i smakowe. Owocnia ulega strawieniu, natomiast nasiona przechodzą przez przewód pokarmowy bez utraty zdolności do kiełkowania. Wyróżnić tu można następujące rodzaje owoców: jagód a — o całej owocni soczystej (porzeczka, winorośl, pomidor, ogórek, dynia);

pestkowiec — o owocni, której tylko zewnętrzna część jest mięsista, natomiast wewnętrzny endokarp jest twardy, silnie zdrewniały, zbudowany ze sklerenchy-matycznej tkanki kamiennej; ta wewnętrzna część owocni wraz z nasieniem nosi nazwę pestki (śliwa, wiśnia, brzoskwinia i wiele innych z rodzaju Prunus). Niekiedy w budowie owocu biorą udział oprócz zalążni także inne części kwiatu. Owocem takim jest np. jabłko (rys. 5.62 I). Mięsista, soczysta część jabłka powstaje z pozaowocolistkowych części kwiatu, z którymi zrośnięte są owocolistki dolnego słupka, tworzące w dojrzałym owocu wewnętrzne łuski, otaczające znajdujące się w środku nasiona.

Owoce zbiorowe powstają z wielu zalążni jednego wielosłupkowego kwiatu. W tworzeniu owocu zbiorowego dużą rolę odgrywa dno kwiatowe, które rozrasta się oraz utrzymuje razem poszczególne drobne owoce. Przykłady owoców zbiorowych stanowią:

owoc wielopestkowcowy maliny: z poszczególnych zalążni wielosłupko-

307