Przebieg jest przewlekły z zaostrzeniami wiosną i jesienią.
Rozpoznanie ustala się na podstawie: 1) stwierdzenia guzów zapalnych, głównie na podudziach po stronie zginaczy, 2) skłonności do rozpadu, 3) występowania głównie u kobiet, niekiedy z przebytą lub czynną gruźlicą, 4) bardzo silnie dodatnich odczynów tuberkulinowych. 5) badania histologicznego, które ma znaczenie rozpoznawcze. jednak odróżnienie od iwctditis nodosa nie zawsze jest możliwe. Rozpoznanie różnicowe:
11 Guzowate zapalenie naczyń (yasculitis nodosa) różni się występowaniem również na powierzchniach wyprostnych kończyn dolnych, niekiedy i górnych, bardziej nasilonym stanem zapalnym i na ogół ujemnymi odczynami tuberkulinowymi.
2. Rumień guzowaty (erythema nodosum) różni się ostro zapalnym charakterem guzów, umiejscowieniem głównie po stronie wyprostnej podudzi, niewystępowaniem rozpadu, krótszym przebiegiem.
3. Guzkowe zapalenie tętnic (po/iarteriitis nodosa) różni się wyraźnym związkiem guzków z przebiegiem naczyń, obecnością łivedo reticularis oraz częstym zajęciem narządów wewnętrznych; o rozpoznaniu decyduje obraz histologiczny.
4. Zapalenie zakrzepowe powierzchownych naczyń żylnych (thrombophlebitis migrans) różni się związkiem z przebiegiem naczyń, umiejscowieniem guzków również na kończynach górnych, częstym współistnieniem głębszych zakrzepów lub nowotworów.
Leczenie to zależy od postaci klinicznej oraz od współistnienia gruźlicy narządowej, węzłowej lub układu kostnego. Jeśli stwierdza się gruźlicę narządową, leczenie po -winno być prowadzone według schematów ftyzjatrycznych.
Obecnie najczęściej stosuje się leczenie skojarzone: izoniazydem, czyli hydrazydem kwasu izonikotynowego (INH), w dawce dobowej 5 mg/kg mc. (do 300 mg dziennie), rifampicyną w dawce dobowej 10 mg/kg mc. (do 600 mg dziennie) oraz etambutolem w dawce dobowej 15-25 mg/kg mc. Streptomycyna w dawce 15 mg/ /kg mc., etionamid w dawce 25 mg/kg mc. i pirazynamid w dawce 30 mg/kg mc. są lekami silnie działającymi na prątki, jednak wykazują znaczną toksyczność. W przypadkach ze współistniejącą gruźlicą narządową u chorych prątkujących zaleca się INH, rifampicynę, pirazynamid i etambutol, na ogół przez 6 miesięcy.
Nowoczesne leczenie gruźlicy skóry, podobnie jak gruźlicy narządowej u chorych nie prątkujących, opiera się na rifampicynie, hydrazydzie kwasu izonikotynowego (INH), etambutolu i streptomycynie. INH jest stosunkowo mało toksyczny i jest lekiem podstawowym we wszystkich postaciach gruźlicy, a także w okresie leczenia podtrzymującego, na ogół w połączeniu z rifampicyną. Leczenie skojarzone jest najlepszym zabezpieczeniem przed powstawaniem oporności prątków na INH. Okres leczenia gruźlicy skóry zależy od postaci: w gruźlicy toczniowej, rozpływnej i właściwej wrzodziejącej powinien on wynosić kilkanaście miesięcy, w gruźlicy brodawkującej leczenie można przerwać po ustąpieniu zmian.
Leczenie tuberkulidów. W tuberkulidach korzystne wyniki uzyskuje się stosowaniem INH w skojarzeniu z rifampicyną. Leczenie takie, głównie INH, powinno być prowadzone w ciągu wielu miesięcy. W rumieniu stwardniałym i w tuberkuli-dzie guzkowo-zgorzelinowym wskazane jest uzupełniające podawanie leków naczyniowych (p. Vasculitis nodosa).
Kryteria wyleczenia. Wyleczenie ocenia się na podstawie stanu klinicznego i niestwierdzenia ziarniny gruźliczej w obrazie histologicznym. Wskazane jest również badanie na obecność przetrwałych prątków, najlepiej metodą PCR, ewentualnie za pomocą posiewów.
Obserwacja poleczeniowa chorych z gruźlicą toczniową i rozpływną powinna być prowadzona w ciągu dwu lat