DSCN6152 (Kopiowanie)

m.

135

%

Pr>>IO

9

•as

^esl ^Icnujj,

^)najestodtB\c ych i w jabę* ^as*g'a»^,o(tB« sywmy-WtcE l»-wwąBnlirt^ yrai uttois*¹' lora.

Dmy.lea*)^ imach a**’

kiórycn^u z

)OZI'^ane^tt'^;

kyc.ą.

micela

struktura

molekularna

glukoza

4. Stniktiira mikroskopami organizmów żywych: komórki i tkanki

U pierwotniaków spotyka sięwodniczki tętniące. pełniące przede wszystkim funkcje wydalnicze. W wodniczkach tych zbiera się nadmiar wody, znajdujący się w organizmie pierwotniaka, a także zbędne produkty przemiany materii. Po wypełnieniu wodniczka kurczy się - usuwając zawartość na zewnątrz przez system kanałów siateczki śródplazmalycznej. W komórce roślinnej wodniczki są przeważnie mniej liczne, lecz za to dużych rozmiarów. Niejednokrotnie wypełniają przeważającą część komórki, spychając jądro i cytoplazmę na obwód. Wakuołe w komórkach roślinnych gromadzą produkty przemiany materii (wydaliny) lub są magazynem wydzielin - nieraz znaczną część wodniczki zajmują kryształy substancji, np. szczawianu wapnia (ryc. 4-4).

Błona otaczająca wakuolę nosi nazwę tonoplaslu (ryc. 4-4) i jest typową, pojedynczą błoną cytoplazmatyczną. W: wnętrzu wakuoli komórki roślinnej znajduje siesok komórkowy Głównym jego składnikiem jest woda, w której rozpuszczone są związki organiczne i nieorganiczne: cukry, kwasy (nadające smak owocom), estry kwasów organicznych (substancje wyczuwane węchem), białka, a także barwniki i alkaloidy. Spośród barwników omówiliśmy w poprzednim rozdziale czerwone i niebieskie antocyjany, żółte flawonidy i błękitne lub zielone azuleny. Alkaloidy w soku komórkowym licznych roślin mają właściwości trujące (np. nikotyna w tytoniu, solanina roślin psiankowatych, do których należąm.in. ziemniak i pomidor, bardzo groźna akonityna w komórkach tojadu itp.). Niektóre alkaloidy, jak np. chinina wydobywana z kory drzewa chinowego, atropina występująca w dużej ilości w wilczej jagodzie (Atrapa belladonna) czy kofeina z ziaren kawy, choć trujące, lecz podawane w odpowiednich minimalnych dawkach stanowią cenne leki. Duże zastosowanie w medycynie maja także glikozydy (digitalina, strofantyna, scilaryna - por. rozdz. 3.1.5.) będące połączeniami monosacharydów i alkoholi i występujące w wakuolach niektórych organizmów roślinnych.

Opisane dotychczas organcle cytoplazmatycznc występują zarówno w komórkach zwierzęcych, jak i roślinnych. Natomiast ściany iplastvdv są strukturami charakterystycznymi dla komórek roślinnych.

Ściana komórkowa nadaje komórce charakterystyczny kształt -jest ona jak gdyby zewnętrznym szkieletem komórki. W pewnej mierze chroni ją także przed czynnikami zewnętrznymi (np. przed pyłami, inwazją szkodników). Poza pewnymi wyjątkami ściany komórkowe są prawie całkowicie przepuszczalne dla wody i soli mineralnych, a nawet związków wiclocząsteczkowych, np. białek.

Ściany komórkowe zbudowane głównie są z celulozy, będącej polimerem reszt glukozowych powiązanych wiązaniami beta (por. rozdz. 3). Proces łączenia ze sobą (polimeryzacji) cząsteczki celobiozy w łańcuchach celulozy zachodzi najprawdopodobniej w układzie Golgiego. Około 100 łańcuchów celulozowych składa się na miecie, a te z kolei łączą się wmikrofibryle (na jedną mikrofibry lę przypada około 2000 łańcuchów celulozy). Przez połączenie ze sobą licznych mikrofibryl powstaje tzw. makrofihryla (ryc. 4-14), którą można już obserwować w mikroskopie świetlnym. Siatka makrofibryl składa się na ścianę komórkową.

struktura    ^8tmktur8

14. Powstawanie ściany komórkowej na różnych etapach organizacji Iwg MOhlcUuleia - zmienione i tlUI