DSCN6497 (Kopiowanie)

ominięcia, do którego zdolne są jedynie najinteligentniejsze ssaki i ptaki. Polega on na dotarciu pożywienia drogą omijającą niewidoczną przeszkodę. Jeżeli w sąsiadującym z zamieszkiwanym przez hodowaną ośmiornicę akwarium umieścimy np. kraba lub innego stawonoga, stanowiącego zwykłe pożywienie ośmiornicy, to glowonóg ten przedostanie się do pokarmu wierzchem, omijając przezroczystą szybę.

Z rozwojem układu nerwowego wiąże się też udoskonalenie zmysłów. Szczególnie “nowoczesną’ budowę mają oczy głowonogów, strukturą swoją przypominające oczy kręgowców (np. ryb). Jest to przykład ewolucji zbieżnej (konwcigentnej). albowiem oko ryby i oko głowonoga w swym rozwoju embrionalnym powstają z odmiennych zawiązków. Mianowicie oko głowonoga jest wytworem powłok (naskórka), podczas gdy oko ryby powstaje z. neuroektodermy zawiązków śródmózgowia (czyli jest wypustką mózgu). Są zatem narządami analogicznymi. Oczy głowonogów rosną wraz z rozmiarami ciała zwierzęcia - u największych osobników osiągają 40 cm średnicy, stanowią zatem największy na Ziemi narząd światłoczuły. Są one chronione przez chrząstki. Podobnie otoczone chrząstką są narządy zmysłu równowagi - statocysty - umieszczone po bokach mózgu. Narządy zmysłu chemicznego (co odpowiada węchowi człowieka) oraz receptory dotyku zlokalizowane są u głowonogów na ramionach, natomiast wrażenia smakowe odbierane są przez tzw. narząd pod tarkowy.

Głowonogi mają bardzo skomplikowany układ krążenia (ryc. 7-138). Posiada on - prócz tętnic ■ żył- także liczne naczynia włosowate, ale występują też miejsca, w których krew wylewa się do

Ryc. 7-138. Schemat krążenia głowonoga (JD).

■ zatok. Taki układ nazywamy półotwartym. Serce składa się z jednej komory i z tylu przedsionków, ile jest skrzeli (a więc z dwóch lub z czterech). Krew utlenowana płynie ze skrzeli do przedsionków, stąd do komory, a z komory rozprowadzana jest po organizmie przez dwie aorty główne i jedną aortę płciową. Aorty te rozgałęziają się w naczynia tętnicze. Krew żylna, odtlenowana, zbierana jest przez żyły i prowadzona do skrzeli. U niektórych gatunków żyły główne skrzelowe posiadają rozszerzone odcinki o ścianach zdolnych do wykonywania rytmicznych skurczów. Są to tzw. serca skrzelowe, analogiczne do prawej komory serca człowieka (ponieważ pompują krew do układu oddechowego). U niektórych gatunków głowonogów można zatem wyróżnić mały i duży krwiobieg. Krew tych zwierząt zawiera rozpuszczony w osoczu błękitny barwnik: hemocyianinę.

Poza nielicznymi wyjątkami głowonogi są rozdziclnopłciowe. Podobnie jak u pozostałych mięczaków, jama gonad jest częścią celomy i ma kontakt z jamą osierdzia, co sprawia, że komórki rozrodcze (jaja w przypadku samic i plemniki u samców) dostają się do jamy osierdzia. Stąd wyprowadzane są albo przez jajowody (samice) albo nasieniowody (samce) do jamy płaszczowej. Samce mają inną budowę zewnętrzną niż samice (jest todymorfizm płciowy), przeważnie różniąc się przekształceniem jednego ramienia w narząd kopulacyjny, za pomocą którego spermatofoty (plemniki) przenoszone są do jamy płaszczowej samicy. Kopulację poprzedza rytuał godowy, polegający na zalotach, walkach samców, prezentacji zmian barw itp. Zapłodnienie jest wewnętrzne, po czym samica składa niedużą liczbę bogatych w substancje odżywcze jaj, tzw. telolecytalnych (łzn. żółtko zebrane jest na jednym biegunie). Głowonogi mają rozwój prosty, tzn. nie występują stadia larwalne.

Gromadę głowonogów dzielimy na dwie podgromady: czteroskrzclne (TetrabranchiaM) i dwuskrzelnc (Dibranchiata). Czteroskrzclne obfitowały w gatunki w minionych erach geologicznych. Dziś do podgromady tej należy tylko jeden rodzaj: NautUus, obejmujący 6 gatunków Spośród nich najpospolitszy jest lodzik (Natitllus pompilus), zamieszkujący wódy Tacy fiku U*