DSCN6565 (3)

znaczenie dla funkcjonowania społeczności opartej na stosunkach interpersonalnych. Stabilność tych stosunków wymaga oddzielenia prawdy od kłamstwa, a stabilność struktury społecznej - trwałych stosunków interpersonalnych. Ten wzorzec nąjlepiej widać w społeczeństwach pierwotnych, gdyż struktura rodziny j es t tam również strukturą społeczną. W układach nowoczesnych społeczeństwo organizuje się za pośrednictwem kulturowych reprezentacji rzeczywistości na poziomie wyższym niż poziom stosunków między(udzkich. Relacje zachodzące w życiu zostąją uwolnione-od tradycyjnych ograniczeń, gdyż nie od nich już zależy integralność społeczeństwa. Nikt tak dobrze i dokładnie jak Erving Goffman nie opisał oddziaływania przemian społeczno-strukturalnych. Stwierdził, że obecnie nie wystarczy być po prostu człowiekiem, aby być postrzeganym jako człowiek. Teraz często trzeba odgrywać rzeczywistość i prawdę.

Przystępując do analizy problemu autentyczności, wszedłem na zbudowany przez Goffmana most, który łączy strukturę ze świadomością. Uznałem, że po to, by dojść do celu, trzeba rozszerzyć nieco proponowane przez niego ujęcie.

Scena, kulisy i rzeczywistość

Pozostając w zgodzie ze zdroworozsądkowymi rozróżnieniami, Goffman analizował strukturalny podział instytucji społecznych na to, co określił jako strefę sceny i strefę kulis. Strefa sceny jest miejscem spotkania gospodarza z gośćmi, klientów z obsługą, a strefa kulis to miejsce, gdzie członkowie zespołu 144

(m się W czasie pomiędzy występami, by wypocząć lub przygotować się. Przykładami stref kulis są kuchnie, kotłownie, pralnie, natomiast do strefy sceny należą recepcje i salony. Aby umocnić ten podział, wykorzystuje się środki architektoniczne; niemniej jednak ma on przede wszystkim charakter społeczny i wynika z rodząju przedstawienia społecznego, które w danym miejscu się odgrywa, oraz z istniejących ról społecznych. Mówiąc słowami Goffmana:

I

Biorąc za punkt odniesienia określone przedstawienie, wyróżniamy ze względu na funkcję trzy podstawowe role: role tych, którzy występują, role tych, dla których występ się odbywa, i role outsiderów, czyli tych osób, które nie są ani wykonawcami, ani widzami. [...] Te trzy podstawowe role można byłoby wyróżnić przez wskazanie stref, do jakich osoby grąjące te role mąją dostęp: wykonawcy pojawiają się zarówno na scenie, jak i za kulisami; publiczność ogląda wyłącznie scenę, outsiderzy natomiast nie mają dostępu do żadnej z tych stref¹.

Zgodnie z teorią Goffmana, widoczna i przyjmowana bezrefleksyjnie rzeczywistość ludzkich zachowań nie jest czymś bezproblemowym. Zależy bowiem od układów strukturalnych, takich jak ów podział na strefę sceny i strefę kulis. Strefa kulis, zasłonięta przed publicznością i obcymi, pozwala ukryć rekwizyty i działania, które mogłyby kompromitować przedstawienie widziane od strony sceny. Innymi słowy, utrzymanie trwałego sensu rzeczywistości społecznej wymaga pewnej mistyfikacji.

Chodzi tu, jak widać, o pewne aspekty życia wyłaniające się w społeczeństwie nowoczesnym.

W społecznościach pierwotnych ludzie wiodą swe życie całkowicie wystawieni na widok „znaczących innych” i nie dręczą ich obawy o jego autentyczność - chyba

145