DSCN6641 (Kopiowanie)

Odruch to reakcja na bodziec, w którą zaangażowany jest układ nerwowy i która przebiega bez udziału woli.

korzoA grzbietowy

rdzeniowy

Ryc. 8-70. Luki odruchowe somatyczne: A - monosynaptyczne;

B - polisynaptyczne (JE)).

Jak widać z powyższej definicji, oglądanie się za ładną dziewczyną na ulicy nie jest odruchem, ponieważ można narzucić sobie zakaz oglądania się i siłą woli ów zakaz wyegzekwować; na odruchy wola praktycznie nie ma wpływu. Nie jest także odruchem skurcz wyizolowanego z organizmu mięśnia wywołany podrażnieniem elektrycznym albo podaniem histaminy, bo w reakcji tej nie bierze udziału układ nerwowy. W powstaniu odruchu muszą uczestniczyć co najmniej trzy elementy strukturalne (ryc. 8-70): receptor, efektor i łuk odruchowy (jest to droga, jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektoraj.Odruchy podzielić możemy na bezwarunkowe i warunkowe.

Odruch bezwarunkowy iest wrodzoną, przekazywana dziedzicznie reakcją na określony bodziec; stoi on na straży integralności i nienaruszalności organizmu. Odruchy bezwarunkowe wykształciły się w rozwoju ewolucyjnym jako drogi dla impulsów nerwowych, łączące określone receptory z efektorami. A zatem łuk odruchu bezwarunkowego może przebiegać przez każdy element centralnego układu nerwowego - np. rdzeń kręgowy (odruchy rdzeniowe), rdzeń przedłużony, móżdżek, międzymózgowie itp.

Odruch warunkowy (nabyty) powstaje w życiu osobniczym każdego z nas. Różni się od poprzedniego przede wszystkim tym, że do jego wystąpienia musi zostać spełniony warunek skojarzenia bodźca z czynnością. Na przykład widok i zapach upieczonego świeżego udka kurczęcia u większości (lub u wszystkich) Czytelników wywoła odruchowe wydzielenie śliny i soków trawiennych; u osesków, które nigdy nie jadły mięsa, takiej reakcji nie będzie. Podobnie większość Czytelników nie wydzieli śliny na widok nawet najbardziej tłustej dżdżownicy - natomiast ci, dla których zwierzę to jest składnikiem jadłospisu (Papuasi, Pigmeje, ale także np. kury) zareagują odruchowym pobudzeniem czynności wydzielniczej ślinianek. Jak zatem widać, odruchy warunkowe powstają w ontogenezie (życiu osobniczym) i mogą zanikać lub ulegać zmianom. Leżą one u podstaw większości bardziej skomplikowanychczynności zamierzonych, jak np. uczenie się; bez wytworzenia odruchów warunkowych nie potrafilibyśmy sprawnie chodzić, jeździć na łyżwach, na rowerze, prowadzić samochodu.

8.8.1.5.1. Odruchy bezwarunkowe i zachowania reaktywne

Odruchy możemy także podzielić, ze względu na liczbę neuronów budujących łuk odruchowy, na proste i złożone. Większość odruchów prostych to odruchy rdzeniowe (ryc. 8-70). Najprostszy jest •drach monosy naptyczny (ryc. 8-70A), w którym występuje tylko jedna synapsa, w rogach przednich

feńlanowó Uderzenie w ścięgno rzepki powoduje rozciągnięcie mięśnia i pobudzenie w nim pruprioreceplorów (zakończeń pierścieniowo-spiralnych we wrzecionkach netwowo-mięśniowych). Idepolaryzacja wizecionek powoduje przesianie serii impulsów drogą aferenlną (dordzeniową) w nerwie rdzeniowym: najpierw dendrytem do zwoju międzykręgowego, stąd neurytem przez rogi tylne dp rogów przednich rdzenia. Tu znajduje się jedyna synapsa i przechodzący przez mą impuls szybko dochodzi do ciaia neuronu (w rogach przednich), skąd neurytem biegnie jako droga efemuna