DSCN6874 (2)

problemy

Sklepienia kryształowe¹: niektóre

Maria Brykowska

Z problemem sklepień kryształowych spotykamy się w literaturze tylko na marginesie prac poświęconych zagadnieniom architektury gotyckiej, szczególnie Gasena, Menela, Libala i in.¹ Autorzy ci podają przykłady występowania sklepień kryształowych oraz interpretują ich pochodzenie, różniąc się znacznie w poglądach: np. Menel i Clasen wywodzą sklepienia z Saksonii, natomiast Libal uważa je za wytwór lokalny (np. czysto czeski)². Pierwszą szczegółową pracę wnikającą także w zagadnienia techniczne sklepień podjęli niedawno badacze czescy, Milada i Oldfich Radowie³; bezpośredni kontakt z nimi oraz zapoznanie się z szeregiem ich opublikowanych prac ułatwiły mi usystematyzowanie i analizę sklepień kryształowych w Polsce.

Sklepienie kryształowe występuje w trzech grupach terytorialnych: w Saksonii, Czechach i pn.-wsch. Polsce (ii.1).. Najwcześniejszy przykład pochodzi z 1471 r. z zamku w Miśni; w latach dziewięćdziesiątych XV w. stosowane jest już w Czechach, a około 1500 r. w Gdańsku.

Omawiane grupy łączy jedynie zastosowanie łamanej, ostrosłupowej wy-sklepki, natomiast pozostałe cechy, jak: konstrukcja, technika, rysunek drutów, materiał itp., są różne i wynikają z tradycji budowlanej poszczególnych regionów. Sam pomysł ostrej wysklepki mógł być zaczerpnięty z Saksonii, zarówno przez budowniczych czeskich jak i gdańskich. Jednak interesujące cechy indywidualne poszczególnych grup całkowicie usprawiedliwiają omówienie ich oddzielnie, w kolejności formowania.

243

1

   Pragnę wyrazić serdeczne podziękowanie doc. dr A. Miłobędzkiemu i doc. dr W. Krassowskiemu za cenne uwagi dotyczące omawianych zagadnień.

¹ D. LiBAL, Goticka architektura w Cechach a na Morave, Praha 1948, s. 248; V. Mencl, Ćeska architektura doby lucemburski, Praha 1948, s. 177; K. H. Clasen, Deutsche Gewdlbe der Sp&tgotik, Berlin 1958, s. 87.

| Podobny pogląd wyraża T. KubAtovA, Sklipkowd klenba, Pamatky Archeologickć XLHI, 1948 (Historie) 1949; por.: M. RadovA-SthłovA, Skllpkovd klenba. Pfispivek k dijlnćm pozdni goticki architektury, UmSni, VI, 1958, nr 3, przypis 6.

*    M. RadovA-Śtek0vA, op. cit.; Ó. Rada, Pozdni gotlcky di m >v Jdchymori, Zpravy Pamdtkovó Pćće, XVIII 1958, nr 1—2; M. O. Radov1, Sklipkovd klenba a prostot, Um&oi, VIII, 1960, nr 5. PP. M. i O. Radom składam serdeczne podziękowanie za udostępnienie mi materiałów i możliwość ich przedyskutowania.