DSCN6839 (2)

MARIA WHHRH-KOZlrtKKA

Z PROBLEMATYKI HISTORII KAMIENIARSTWA W POLSCE

i. W stęp. 11. Źródła materialne. 1 — Złote orna wierności fizyczne, chemiczne i petrograficzne soroNYĆtt. 2    - Zabytki kamienne. 3 — Dawne narzędzia pracy. III. Źródła archiwalne i p i ś m i e n-

n i o t w o, 1 — Przekazy pisano, ikonografia i kartografia. 2 — Piśmiennictwo.

I

Problematyka historii kamieniarstwa w Polsce obejmuje liczne zagadnienia powiązane zarówno z eksploatacją złóż krajowych jak i zastosowaniem kamienia w poszczególnych dziedzinach życia gospodarczego. Kamień spełniał na przestrzeni dziejów gospodarczych Polski podstawową rolę w przemyśle, budownictwie lądowym i wodnym, w architekturze i rzeźbie.

Historia zastosowania kamienia w architekturze i rzeźbie jest więc zatem tylko pewnym wycinkiem historii kamieniarstwa. Pominięcie przy badaniu zabytków roli, jaką odgrywał kamień w poszczególnych epokach w innych dziedzinach życia gospodarczego, wpłynęłoby na brak zrozumienia rozwoju nauki o złożach skalnych oraz historii poszczególnych kamieniołomów' służących niejednokrotnie zarówno do robót budowlanych, drogowych jak i przemysłowych.

Historia kamieniarstwa w Polsce ogarnia bardzo szeroką problematykę która powinna być uwzględniona przy badaniu zabytków kamiennych dla głębszego zrozumienia zarówno intencji budowniczego, *jak i warunków w których przypadło mu pracować. Problematyka ta obejmuje:

Historię nauki o rozmieszczeniu i zasobach krajowych złóż kamiennych, oraz zastosowaniu poszczególnych gatunków w budownictwie, drogownictwie i przemyśle.

Historię techniki eksploatacji kamieniołomów.

Historię metod obróbki i montażu.

Historię rozwoju metod badawczych kamienia.

Zagadnienia powyższe powiązane są ze strukturą organizacji pracy skalników i kamieniarzy, ze stanem dróg wodnych i lądowych, oraz poziomem techniki transportu w poszczególnych okresach historycznych.

Podkreślić również należy, że na przyczyny zastosowania takiego czy innego kamienia w architekturze i rzeźbie składa się nie tylko struktura samego złoża, walory techniczne i dekoracyjne danego surowca, lecz w dużej mierze względy ekonomiczne i warunki gospodarcze kraju.

Źródłami poznania do opracowania historii zastosowania kamienia w ąrchitekturze i rzeźbie polskiej są: A. Źródła materialne, jak złoże i własności surowca (fizyczne, chemiczne i petrograficzne), zabytki kamienne, dawne narzędzia pracy. B. Źródła archiwalne, jak przekazy pisane, ikonografia, kartografia i piśmiennictwo.

II

1. W historii architektury i rzeźby występuje wielkie bogactwo najrozmaitszych odmian kamieni pochodzących ze złóż krajowych, począwszy od głazów narzutowych, granitów, piaskowców a skończywszy na przeróżnych odmianach wapieni i barwnych marmurach.

Poszczególne kamieniołomy różnią się między sobą odmiennym układem struktury, co wpływa nie tylko na formę występowania kamienia w zabytku, lecz decyduje również o nakładzie

[61]