DSCN6847 (2)

71

Z problematyki historii kamieniarstwa w Polsce

powinny pocllogsć:

1\1 u v y lub o kł u <1 /. i n u y, o w u ę t r z n a że specjalnym uwzględnieniem partii cokołowych budynku, ora/ partie narażone na kapilarne podciąganie wody. Przy okładzinie należy jeszcze uwzględnić jej fakturę, grubość i zaprawę, gdyż i te czynniki wpływają na stan zachowania powierze.hni kamienia. Istotny będzie tu stopień korozji kamienia na skutek wpływów atmosferycznych, układ kamienia w murze w zależności od struktury skały w złożu, oraz wykorzystanie naturalnej oddzielności warstw i łupliwości kamienia.

Obramienia drzwiowe i okienne, gzymsy. Przy obramieniach drzwiowych istotnym znów zagadnieniem będą badania nie tylko nad stopniem korozji, lecz i nad odpornością kamienia na uderzenia, oraz badania ścieralności, wyślizgu, a przy nadprożach badania na zginanie.

Drugim zagadnieniem dotychczas słabo prześledzonym jest selekcja materiału kamiennego użytego na elementy profilowane. Selekcja ta niejednokrotnie jest już przeprowadzona na terenie jednego złoża. Za klasyczny przykład służyć tu może wapień pińczowski, którego odmianę drobno-i średnioziarnistą stosowano z reguły na rzeźby, natomiast gruboziarnistą używano na wątek muru¹².

Innym jeszcze zagadnieniem jest prześledzenie profilu rzeźbiarskiego w zależności od grubości ziarna w kamieniu. Surowość form (np. romańska architektura Pomorza) tłumaczyć można nie tylko twardością samego surowca pochodzenia polodowcowego, lecz i dużą wielkością poszczególnych ziaren w samym kamieniu. Wielka popularność wapieni pińczowskich wynika nie tylko z łatwości obróbki, lecz i z niebywale drobnego ziarna, które pozwala na wykonanie najbardziej delikatnych i skomplikowanych profili.

Słupy, filary, kolumny. Jako elementy konstrukcyjne powinny być one przebadane pod względem wytrzymałościowym¹³, m.in. na ściskanie. Ważnym zagadnieniem jest również prześledzenie położenia ciosu w elemencie nośnym, jak również wielkość zastosowanych elementów. Zaznaczyć tu należy, że niejednokrotnie, zwłaszcza w budownictwie renesansowym, wykuwano na filarach fałszywe spoinowania, nie pokrywające się z podziałem ciosów użytych w konstrukcji. Być może podyktowane to było względami praktycznymi, gdyż kamień najszybciej ulega zniszczeniu w spoinach.

Przy analizie całościowej wszystkich elementów" kamiennych użytych na elewacji budynku ważne jest badanie spoinowania, faktur obróbczych wraz z metodami łączenia ich ze sobą, jak również dobór kolorystyczny kamienia. Rodzaje faktur obróbczych i ich wzajemne łączenie zaliczyć trzeba do jednych z najciekawszych problemów mogących i obecnie przynieść dużo korzyści. Dla wyjaśnienia dodać należy, że każdy gatunek kamienia posiada inną podatność do przyjmowania poszczególnych rodzajów faktur. Umiejętne operowanie nimi i wydobycie piękna surowca

Należy żałować jedynie, że dawni budowniczowie nie uwzględniali gorszej odporności gruboziarnistego wapieniu pińczowskiego i stosowali go na cokoły, czego przykładem jest tzw. dom ariański w Pińczowie.

Należy sądzić również, chociażby na przykładzie kaplicy św. Ann> w Pińczowie, ze umiejętności kamieniarzy z okresu późnego Renesansu nie ostrzegały ich przed stosowaniem różnych odmian tego samego kamienia na jednej płaszczyźnie elewaeji. Mury tej kaplicy w ykonane są przeważnie z ciosów drobnoziarnistego wapienia pińczowskiego, wśród nich znajduje się jednak pewna ilość ciosów z gruboziarnistego wapienia, które uległy znacznym zniszczeniom. Takie pomieszanie kumieui o różnej strukturze doprowadza do szybszego zniszczenia ciosów gruboziarnistych wśród drobnoziarnistych. Niszczenie to następuje znacznie szy bciej, niż gdyby cały niur w> konany był tylko z ciosów gruboziarnistych. Znajduje to swoje uzasadnienie w tym, że kamień gruboziumistv wśród odmiany drobnoziarnistej tego samego gatunku staje się jak gdyby zbiornikiem, w którymi gromadzi się wilgoć z otaczający eh elementów. Co prawda i dzisiejsi budowniczowie popełniają te same błędy, co można zaobserwować na okładzinie elewacji wykonanej z wapienia pińczowskiego na gmachu Filharmonii w Warszawie.(Wyjaśnień powyższych udzieliła mgr Burbura Peukalu).

^u Wytrzymałość na ściskanie niektórych odmian kamieni

W u p i e u i e:			Radków	550 —	- 700 kg/cm*
pińczowski	100 —	156 kg 'cni*	Barania. Góra	550 —	700 „
jauikow ski	75 —	140 „	Doły Biskupie	800 —	- 1000 „
Piaskowce:				300 —	650 ,,
Sniiłów	450 —	500 „	Wąchock	500 -	- 550 „
Podole	400 —	450 „	Granity:
Tresta	500 r—	550 ,,	Strzelin	1900	. 2100 „
Emilów' Pod.	500 —	620 „	Strzeblów	1200	. 1600 ,,