DSCN7955

108

Według Golodushki (1975), trwała eksploatacja populacji bobra europejskiego nie może przekraczać 10% pogłowia rocznie. Długotrwałe usuwanie 12% pogłowia rocznie wywierało niekorzystny wpływ na funkcjonowanie populacji (Safonoy, 1969). Boyce (1981) stwierdził, że odłowy zmniejszały przeżywanie dorosłych bobrów kanadyjskich i zwiększały udział młodych bobrów w rozmnoży. Te młode bobry nie zakończyły swego rozwoju somatycznego i w rezultacie zwiększała się śmiertelność ich potomstwa. Przy braku użytkowania przeżywanie dorosłych wzrasta, udział młodych uczestniczących w rozmnoży spada i w wyniku wzrasta liczba urodzonych i zwiększa się ich przeżywanie. Kudrashov (1975) stwierdził, że odłowy powodują spadek masy ciała we wszystkich klasach wieku. Zakłócenie struktury socjalnej rodziny prawdopodobnie negatywnie wpływa na przeżywanie pozostałych osobników.

Wydaje się, że użytkowanie populacji (zmniejszanie liczebności) nie może być wysokie, a przy braku dużych drapieżników powinno ono spełniać rolę selekcji. Usuwane powinny być stare zwierzęta o zmniejszonym udziale w reprodukcji oraz osobniki młode, w pierwszym roku życia.

Populacja bobrów na Pojezierzach Suwalskim i Mazurskim, a zapewne i inne populacje w kraju wymagają corocznej kontroli liczebności oraz dostarczania dodatkowego pokarmu zimą, by utrzymać je w optymalnej kondycji i produktywności.

Hartman (1994) wykazał, że populacje bobrów europejskich reintrodukowa-nych w Szwecji rozwijały się w sposób opisany w modelu Riney’a - Caughley’a dla introdukowanych kopytnych, tzn. wykazując irupcję a następnie spadek. W dwóch terenach badań tempo wzrostu populacji przybrało wartości ujemne w 34 i 25 lat po reintrodukcji, przy zagęszczeniu 0,25 oraz 0,20 kolonii/km². Dane te sugerują, że polityka hodowlana dla gatunków irapcyjnych powinna dozwalać na polowanie w fazie szybkiego wzrostu, pomagając w utrzymywaniu zasobów pokarmu i uniknięciu niekontrolowanego spadku liczebności populacji.

Siłą napędową tego modelu jest opóźnienie czasowe pomiędzy tempem wzrostu populacji a tempem odnawiania się zasobów, zwłaszcza zasobów pokarmu. Model zakłada, że gdy populacja ma zasoby pokarmu ponad to, czego potrzebuje do utrzymania i wymiany pokoleń, w sposób nieunikniony dochodzi do irupcji i załamania. Dynamika populacji bobrów wykazuje interakcję z dynamiką dostępnych zasobów pokarmu. Zimowy pokarm bobrów, drzewa i krzewy liściaste, odznacza się stosunkowo długim okresem regeneracji, co oznacza duże opóźnienie czasowe i silnie wpływa na ekosystem. Znanych jest wiele przykładów irupcji populacji kopytnych w następstwie introdukcji, a opóźniona w czasie reakcja roślinności na żerowanie ma poważne konsekwencje. Podobny układ zdarzeń obserowano także w populacji bobrów kanadyjskich i piżmaków.

Gospodarka łowiecka musi być elastyczna w stosunku do gatunków irupcyj-nych, do których należy bóbr. W fazie reintrodukcji ważna jest ochrona, dopóki

wzrost populacji nie zostanie utrwalony. Irapcja i następujący po niej «f»h dowodzą jednak, że bobry nadmiernie wyeksploatowały swe zasoby żerowe.

A zatem, by chronić zasoby pokarmu i próbować uniknąć załamania się populacji, należy zezwalać na polowanie podczas fazy gwałtownego wzrostu liczebno-ści Gatunki irupcyjne takie'jak bóbr są w stanie znosić bardziej intensywne użytkowanie podczas fazy wzrostu populacji niż podczas poimpcyjnego (Caughley, 1*976) By zdecydować, czy i kiedy pozwolić na polowanie na gatunek reintrodukowatty, trzeba mieć dobre informacje o dynamice jego populacji i stosunku do środowiska. Ważne są badania populacyjne tego gatunku w różnych środowiskach oraz porównania z taksonomicznie i ekologiczne podobnymi gatunkami. Najbardziej pragmatycznym podejściem jest uznanie miejsc rów-trodukcji za tereny testowe.

Odłowy bobrów i rozbieranie ich tam w terenach wyrzadzama szkód sa cze-sto subsydiowane lub prowadzone przez agendy rządowe (Larson i Gunson, 1983). Na przykład w kanadyjskiej prowincji Alberta traperzy są opłacani przez rząd prowincji i nadzorowani przez służbę łowiecką i rybacką. Odłowy tnterwe-ncyjne w populacjach znajdujących się pod ochroną nie zapewniają jednak trwałego rozwiązania.

Bóbr jest liczny w Kanadzie dzięki ochronie zapewnianej przez status zwierzęcia futerkowego we wszystkich prowincjach i terytoriach tego kraje oraz dzięki temu, że traperzy pozostawiają wystarczającą icfi liczbę, by zapewnić trwały byt populacji. Bobry mogą być pozyskiwane tylko przez licencjonowanych traperów W trakcie legalnego sezonu, który w różnych prowincjach trwa od października - listopada do stycznia - maja. Traperzy odławiają mniej zwierząt niż występuje w kolonii, łowią tylko w łatwiej dostępnych miejscach lub wyłt wiają tylko co drugą lub trzecią kolonię.

Jesienią 1980 r. rozpoczęto eksperymentalne pozyskiwanie bobrów na Łotwie, by sprawdzić rzetelność metod inwentaryzacji pogłowia i bonitowania środowiska (Balodis, 1992). Ustalono wówczas zasady polowania na bobry.

Dynamikę liczebności populacji bobrów Balodis (1992) wy liczał przy zastosowaniu równania różniczkowego Lotki i Volterry. Autor rozpoczął oszacowania od 4000 bobrów w 1976 r. Licząc, aktualizując i ekstrapołując oszacował, rc w 1985 r. liczebność bobrów na Łotwie nie przekraczała 25 000. Natomiast pojemność ekologiczna środowiska pozwala na obecność ponad 150 000. czego dowodzi m.in. szybki wzrost roślin wodnych.

Na Litwie licencje na pozyskiwanie bobrów zaczęto wydawać w 1967 r. i od tej pory odłowiono ok. 25 000 bobrów (Macdonald i in., 1995). Sezon trwa od października do grudnia. Obecnie pozyskuje się tam ok. 2000-3000 osobników rocznie, co stanowi 18,5-22,5% całkowitego pogłowia.