DSCN8214 Kopia

Stan i ochrona populacji bobra europejskiego w Polsce

W kronice Rybnika zapisano, że w XVI wieku „nie słychać już nic o nich’, choć w podrybniekich lasach i na całym Śląsku było ich wiele.

W XV wieku bobry występowały jeszcze dość licznie tylko na wschodzie. Jeszcze w 1469 roku król Kazimierz Jagiellończyk zezwolił na pobieranie od włościan przez wójta z Rohatyny co trzeciego grosza z bobrowni. Ochronę bobra obejmuje też statut litewski obowiązujący od 1532 roku przez ok. 300 lat Zapisano w nim między innymi: „A jeżeliby kto gwałtem bobry pobił, albo złodziejskim sposobem wykradł, takowy ma za gwałt, stosownie doprawa, zapłacić za każdego bobra zabitego: za czarnego cztery kopy, a za szarego dwie kopy grosza...”. Z tego wynika, jak cenne było czarne u maszczenie zwierząt (Maciejewski 1988).

W pierwszej połowie XIX wieku bóbr występował bardzo sporadycznie z wyjątkiem Połesia, Podola i Wołynia. W 1838 roku przebywał jeszcze nad Narwią i Bugiem, a na Wiśle bobra widziano po raz ostatni w 1850 roku (Łoziński 1881). W Puszczy Białowieskiej spotykano bobry w drugiej połowie XIX wieku (Więcko 1984). Po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wydał rozporządzenie o ścisłej ochronie bobra. Liczebność populacjhwzrastała, w 1928 roku oszacowano, że w dorzeczu Niemna i Prypeci żyje 235 osobników. Chociaż co do tak dokładnie określonej ilości zwierząt można mieć wątpliwości, to zapewne była to jedyna naturalnego pochodzenia populacja wtgranicach II, Rzeczypospolitej (Żurowski 1972). Następnym aktem prawnym obejmującym ścisłą ochroną gatunkową bobry była ustawa cBchronie przyrody z 1934 roku obowiązująca do 1940 rokuj wydarto w tym samym roku nowa ustawa o ochronie przyrody. W 1939 rołMRicowano,Jtó w zlewni Niemna i Berezyny żyje ok. 400 bobrów.

\Jr obecnych granicach naszego kraju bobry pojawiły się zaraz po Ktaniu działań wojennych w 1944 roku na rzece Marysze, a pod koniec Tat 50-tych na Czarnej Hańczy i Wigrach. Pierwsza introdukcja bobra przeprowadzona w 1966 roku na terenie Okręgowego Zarządź Lasów Państwowych w Białymstoku wykazała, że liczebność całej populacji wynosi 270 osobników. W sezonie jesienno - zimowym 1976/77 na Suwałszczyźnie i Puszczy Augustowskiej bobry przebywały na 136 stanowiskach a ich stan oszacowano na ok. 500 osobników, w 1987 roku na 534 stanowiskach a stan populacji wynosił ok. 2 tysięcy. OS kilkunastu lat populacja starzeje się a wyrazem tego jest ^Eksploatowane środowisko, obniżona powierzchnia areałów rodzinnych i ich częsta zmiana, obniżony potencjał reprodukcyjny.

Fot.1 Budowane przez lata żeremia osiągają wysokość 3 i więcej metrów

W roku 1940 oraz w pierwszych latach powojennych bobry były wsiedlone przez Rosjan w białoruskiej części Puszczy Białowieskiej, zaś w 1956 roku pojawiły się po polskiej stronie na rzece Hwożna i Leśna, dopływach Prypeci. W 1975 roku populacja białowieskich bobrów liczyła 48 osobników (Więcko 1984). W latach 70. XX wieku, migrując rzeką Łosośną, Nietupą i Świsłoczą, zasiedliły przygraniczne tereny Wysoczyzny Białostockiej, w tym wschodnią część Puszczy Knyszyńskiej. Jesienią 1985 roku zlokalizowano łącznie na tym terenie 29 czynnych stanowisk (Żurowski 1986). Bobry z wcześniejszej, naturalnej populacji nadbiebrzańskiej, dotrwały tylko do XIX wieku. Po latach nieobecności, staraniem prof. A. Dehnela, wiosną 1949 roku wypuszczono 4 pary bobrów sprowadzonych z Woroneża na Kanał Raczy w fortach Osowiec (Dehnel 1958). Po dziesięciu latach z tej tak małej zainicjowanej introdukcji powstało kilkanaście stanowisk bobrowych na Biebrzy i kanałach fortu. Łącznie szacowano ją na 65 osobników (Panfil 1960). Bobry zajmowały coraz to nowe miejsca na Biebrzy i jej dopływach, w rowach melioracyjnych wchodziły wgłąb bagien, łozowisk i lasów. W pierwszej połowie lat 80-tych nastąpiła migracja bobrów poza dolinę nadbiebrzańską. Migrując na północ Kanałem Augustowskim, rzeką Nettą, połączyły się z populacją bobrów Puszczy Augustowskiej i Pojezierza Suwalskiego.

29