Mechanizmy zmienności: u roślin - gospodarzy i patogenów takich jak większość grzybów, pasożytniczych roślin wyższych, nicieni, które mogą i zwykle rozmnażają się na drodze płciowej, zmienność u potomstwa powstaje przede wszystkim przez podział i rekombinację genów podczas podziałów mejotycznych zygoty. Bakterie a nawet wirusy wykazują zmienność, która wy daje się być następstwem procesów płciowy ch. Zaznaczyć należy, że wszystkie rośliny i wszystkie patogeny a szczególnie bakterie, wirusy i grzyby, mogą i wytwarzają zmienność podczas reprodukcji na drodze bezpłciowej na skutek mutacji. U roślin gospodarzy i patogenów zmienność jest wynikiem dwóch procesów:
$1 l.Mutacja - którą jest bardziej lub mniej gwałtowna zmiana w materiale genetycznym organizmu, która jest przekazywana na drodze dziedziczenia potomstwu. Mutacja przedstawia zmianę w sekwencji trójek (kodonów) DNA przez zastąpienie jednego elementu innym, lub przez dodanie lub usunięcie paty lub wielu par z trójki. Dodatkowo zmiany mogą powstawać przez wzmocnienie segmentów DNA na drodze ich wielokrotnego kopiowania; przez wstawienie lub wycięcie ruchomego segmentu DNA do kodu lub sekwencji regulatora genu; przez odwrócenie odcinka DNA. Średnio jedna mutacja występuje na każdy milion kopii genów w pokoleniu. Przeciętny genom grzy ba składa się z 10 ooo, zatem jedna komórka na 100 może być mutantem.