DSC11

8. Monopol

swoją cenę. monopoli':. zaczyna negocjacje. Urząd zatwierdza propozycję albo narzuca jony poziom ceny. Monopol prywatny często sądowo kwestionuje zt. sądnego decyzji, a czasem praw o urzędu do narzucania cen. Umocowanie praw. oe urzędu i zasadność gospodarcza jego decyzji muszą być więc bardzo klarowne Na przykład, w polskich miastach rada miejska ustala ceny biletów sprzedawanych przez miejskie przedsiębiorstwa komunikacyjne, kierując się zarówno jak i opłacalnością działalności. Z kolei Urząd Regulacji ■nmd;«atwietdza ceny gazu i jego dostawy.

6. I"państw owionie monopolu długo uznaw'ano w Europie za dobrą meto-dę obniżenia ceny iego produktu i zwiększenia sprzedaży. Etaty zacja przeciw-I driada monopolisty cznym praktykom ograniczania dobrobytu, ale nie promuje H^HHp^Rtarto ją stasować tylko w' branżach oddziałujących na całą go-flHBł pod warunkiem braku skutecznych rozwiązań prokonkurcncyjnych ^Pawoaymi monopolami są francuski gazowy' Gdf-Suez, elektryczny EDF Trlr~nm niemieckie koleje Deutsche Bahn. rosyjski Gazprom. Ograniczoną. lepszą formą etatyzacji rynku jest upaństwowienie jedynie infrastnik-tury rynkowej.

Metody administracyjno-praw ne są teoretycznie lepsze od etatyzacji, ponieważ promują konkurencję i rynkowe mechanizmy rozwoju przedsiębiorstw (zapewniają prywatną i rynkową kontrolę kosztów). Jednak dobra znajomość prakty ki i teorii monopolu jest konieczna, aby tworzyć skuteczne i elastyczne prawo antymonopolowe oraz budować administrację zdolną umiejętnie je egze-kwować i stosować. Funkcjonowanie ustawodawstwa i administracji antymonopolowej rozpoczęło się w Stanach Zjednoczonych Ameryki w roku 1890, kiedy Act. Te przepisy' uważa się za ochronę podstawowych praw gospodarczych i wolnego rynku.

Prawno-administracyjne rozwiązania antymonopolowe stosuje się również u Polsce. W 1990 roku wprowadzono Ustawę o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, za które uznano:

-    wykorzystywanie pozycji rynkowej do zawierania umów i uzyskiwania nieuzasadnionych korzyści,

-    zawieranie zmów cenowych,

-    wykorzy stywanie dominującej pozycji w celu ograniczania konkurencji,

-    stosowanie cen dampingowych,

-łączenie przedsiębiorstw ograniczające konkurencję,

-łączenie funkcji we władzach konkurencyjnych przedsiębiorstw, jeśli udział tynkowy któregoś z nich przekracza 10%.

W ustawie określa się odpowiedzialność za praktyki monopolistyczne i procedury postępowania. Powołano podmiot je prowadzący - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów' oraz instancję odwoławczą - Sąd Antymonopolowy. Konkurencyjność i bezpieczeństwo (licencjonowanie podmiotów) specyficznych rynków regulują specjalne urzędy:

-    Komisja Nadzoru Finansowego (rynki finansowe),

~ Urząd Regulacji Energetyki (rynek paliwowy i gazowy),

-    Urząd Komunikacji Elektronicznej (rynek telekomunikacyjny i pocztowy),

-    Urząd Transportu Kolejowego (przewozy kolejowe),

-    Urząd Lotnictwu Cywilnego (przewozy lotnicze).

Metody demonopolizacji w Polsce są słuszne, ale ich efekty niewielkie. Ich większa skuteczność zależy od sprawności administracji w projektowaniu, uzasadnieniu i narzuceniu zmian. Monopole znajdują mnóstwo powodów, aby ignorować regulacje państwowe. Na skutek ignorowania swoich wezwań rząd USA złożył w 2000 roku sądowy wniosek o podział Microsoftu. Sprawa się ciągnęła, ale wniosek wycofano po ustępstwach monopolisty. Microsoft nasilił działania swojej fundacji charytatywnej w USA i Afry ce, aby pozyskać sympatię społeczną na czas sporu. Działalność społeczna jest sposobem na zjednanie Uientów monopolu. Przykładowo Telekomunikacja Polska sponsorowała polską reprezentację piłki nożnej.

17. Cena urzędowa

Instytucje rządowe, ministerstwa ingerują w działalność publicznych monopoli o zasięgu krajowym z uwagi na dobro całej gospodarki. Na przykład, cena energii elektrycznej przekłada się na konkurencyjność gospodarki. Podobnie instytucje samorządowe nadzorują działalność publicznych monopoli na tynkach lokalnych. Cena urzędowa określa dokładnie, jaką opłatę monopol ma pobierać. Zdarza się, że wprowadza się urzędową cenę maksymalną, czyli określa się najwyższą cenę, za którą monopol ma prawo sprzedawać swoje usługi, przy czym dopuszcza się pobieranie niższych opłat

Wprowadzenie maksymalnej ceny urzędowej ma wpływ na przebieg krzywych popytu i przychodu marginalnego. Na rysunku 8.5a przedstawiono równowagę monopolu, a na rysunku 8.5b pokazano sytuację tego samego monopolu po wprowadzeniu maksymalnej ceny P*,. Pierwotna krzywa popytu DD została zastąpiona załamaną krzywą popytu D'D\ Po cenie P_w nabywcy są gotowi nabyć każdą ilość produktu, nie większą od ilości Q_A. Ilość produktu w punkcie ^ jest równa poprzedniemu popytowi rynkowemu DD po cenie W punkcie ^ monopol natrafia więc na poprzednią krzywą popytu DD i zwiększenie popytu wymaga obniżki ceny poniżej P_w.

Przychód marginalny zmieni się z PM na PM. Nowa krzywa przychodu marginalnego PAP początkowo przebiega poziomo i pokrywa się z krzywą popytu D'D\ gdyż każda jednostka produktu jest sprzedawana po urzędowej cenie maksymalnej, dopóki sprzedaż nie przekracza Qa. Przychód marginalny ze sprzedaży większej od Q_A kształtuje się tak jak poprzedni pizychód marginalny PM, dlatego nowa krzywa przychodu marginalnego jest nieciągła dla wielkości produkcji wynoszącej Q_A.