DSC37 (8)

zawody związane ze zdefiniowaną i stabilną ścieżką karieiy -określani są jako „pracownicy z wybranymi umiejętnościami” (portfolio workers) (Handy 1994). Są to ludzie, którzy przechodzą od jednego zadania, kontraktu czy projektu do kolejnego, tworząc sieć przenośnych doświadczeń, kontaktów i umiejętności, których nie silą się określać jako stałej pracy.

Konsekwencją tego przejścia od karieiy do sieci projektów, kontraktów, doświadczeń i zdolności jest wzrastający nacisk społeczny na wartość tak zwanego „uczenia się przez całe życie” lub stałe uaktualnianie kwalifikacji i „umiejętności”, w celu zwiększenia elastyczności i mobilności oraz zapewnienia zgodności z ciągle zmieniąjącymi się wymaganiami technologicznymi i organizacyjnymi przedsiębiorstwa sieci. Dla jednostek elastyczność na rynku pracy oznacza gotowość do szybkiego i powtarzalnego przystosowywania się bardziej do zmieniąjących się technologicznie, pod względem umiejętności i -wiedzy specjalistycznej, wymagań niż poddawanie się pojedynczemu, zdefiniowanemu zestawowa zdolności i umiejętności rozwiniętych na początku swojego pracowniczego życia. Zdolność do nieustannego przekwalifikowywania się odpowiada temu, co Castells opisuje jako rozróżnienie pomiędzy „programowaną przez siebie” (self-programmable) a „zwykłą” (generic) pracą. Praca „programowana przez siebie” musi umieć się sama „przeprogramować”, tak w odniesieniu do umiejętności, wiedzy, jak i myślenia według zmieniających się zadań w przekształcającym się otoczeniu biznesowym. Praca planowana przez siebie wymaga „specyficznego wykształcenia, które umożliwi pracownikowi poszerzanie wiedzy i przyswajanie nowych informacji w ciągu całego życia zawodowego” (Castells 2003: 107). Z drugiej strony, zwykłą pracę wykonują „pracownicy, którzy nie mąją żadnych szczególnych kwalifikacji i nie potrafią nabywać nowych umiejętności przydatnych w procesie produkcyjnym. Jedyne, co umieją, to wykonywać polecenia przełożonych. Zwykłą siłę roboczą mogą zastąpić maszyny lub inni pracownicy w każdym miejscu na świecie [...]” (Castells 2003: 111). Dyskurs społeczeństwa sieci uwypukla planowaną przez siebie pracę i jej bezustanną reprodukcję poprzez regularną zmianę kwalifikacji (eufemistycznie nazywaną „uczeniem się przez całe życie”), mającą zasadnicze znaczenie dla jego ekonomicznej przyszłości. Stwierdziwszy to, stąje się jasne, że gotowy dostęp kapitału do rozległych rezerw standardowej pracy jest tak samo kluczowy dla strategii akumulacyjnych społeczeństwa sieci, jak dostęp do różnych form pracy wysoko kwalifikowanej.

W niektórych przypadkach technologia cyfrowa często w bezpośredni sposób pośredniczy w niestandardowych formach pracy opisanych powyżej, umożliwiąjąc na przykład różne przestrzennie i czasowo przemieszczone praktyki oraz dostarcząjąc treningów on-line, pozwalających na zmianę kwalifikacji w myśl idei „uczenia się przez całe życie”. Mówiąc to, niedobrze byłoby sugerować, że technologia cyfrowa spowodowała w jakiś sposób rozprzestrzenianie się uwarunkowanych nowymi formami stosunków pracy, samozatrudnienia i zamiany karier na zbiór umiejętności zebranych w portfolio. Zamiast tego wyrastają one jako strategiczne zobowiązanie kapitału wobec elastyczności, mąjącej być organizacyjnym rozwiązaniem ograniczeń fordow-skiej gospodarki opartej na masowej produkcji, natomiast technologie sieci stały się instrumentalne względem realizacji tego zobowiązania. W jaki sposób umowy te są elastyczne? Są one zorganizowane, jak większość przedsiębiorstwa sieci, wokół krótkoterminowych form zaangażowania; osłabiają dopasowane kategorie zawodowe, sytuacje związane z zatrudnieniem oraz nieelastyczne ustalenia instytucjonalne, które je chronią (np. umowy zbiorowe, systemy ubezpieczeniowe na wypadek bezrobocia itd.); uwalniają firmy od poważnych kosztów administracyjnych oraz ryzyka, dzięki rozmieszczaniu go pośród sieci pojedynczych, rozproszonych pracowników/węzłów, względem których firmy mąją ograniczone zobowiązania długoterminowe; umożliwiąją szybką rekonfigurację siły roboczej, praktyk i zasobów firmy, aby sprostać innowacjom lub dopasować się do wymagań; kierują poszczególne zastrzeżenia w stronę przyszłego doskonalenia „miękkich”, zorientowanych na proces umiejętności zawodowych, które są bardziej przenośne niż tradycyjne, o cięższej zawartości umiejętności handlowe (szczególnie na niższych poziomach gospodarki sieci). To zwolnienie firm z odpowiedzialności w stosunkach związanych z zatrudnieniem -odpowiedzialności za szkolenie, za zapewnienie bezpiecznego i zdrowego miejsca pracy, za wkład w ubezpieczenie zdrowotne,

119