DSC10

nych stanowi tylko część przeciętnego narażenia na promieniowanie.

Inne źródła promieniowania to:

•    radioaktywny gaz radon w budynkach mieszkalnych, który rozpada się w płucach do polonu i może indukować powstawanie nowotworów,

•    naturalne izotopy promieniotwórcze znajdujące się w strukturach ludzkiego organizmu, np. potas 40, węgiel 14, izotop strontu będący analogiem wapnia i wbudowujący się w tkankę kostną,

•    promieniowanie kosmiczne emitowane przez Słońce i inne systemy gwiezdne, którego efekt jest bardziej nasilony przy zwiększaniu się wysokości nad poziomem morza z powodu zmniejszania się grubości ochronnej warstwy atmosfery oraz zależy od warunków geomagnetycznych na danej szerokości geograficznej (wzmaga się w kierunku bieguna północnego),

•    promieniowanie izotopów promieniotwórczych znajdujących się w skorupie ziemskiej, o mniej lub bardziej nasilonym natężeniu w różnych lokalizacjach geograficznych,

•    radiografia przemysłowa, obróbka i zastosowanie izotopów promieniotwórczych w przemyśle,

•    produkty użytkowe, np. lotniskowe systemy bezpieczeństwa, zegarki, czujniki dymu.

W ocenie działania promieniowania jonizującego stosuje się pojęcia dawki pochłoniętej, dawki równoważnej, dawki efektywnej (skutecznej) i dawki granicznej.

Dawka pochłonięta (D) to energia promieniowania jonizującego, która została przekazana materii w elemencie objętości i podzielona przez masę tego elementu.

d-*L

dm

gdzie

di oznacza średnią wartość energii przekazanej dm oznacza masę materii zawartej w elemencie objętości.

Dawka pochłonięta jest dawką uśrednioną dla tkanki lub narządu i wyraża się ją w grejach (Gy).

Dawka równoważna (H_T) to dawka pochłonięta w tkance lub narządzie T, ważona dla rodzaju i energii promieniowania jonizującego R, wyrażona wzorem:

^Hr =£**0™

(|

gdzie

D_m oznacza dawkę pochłoniętą od promieniowania jonizującego R, uśrednioną w tkance lub narządzie T

w, oznacza czynnik wagowy promieniowania. Jednostką miary dawki równoważnej jest si-

I Tab. 11.1. Czynniki wagowe promieniowania rentgenowskiego wg International Commission on

Radiological Protection z 1990 i 2007 r.
Tkanki i narządy	ICRP 1990		1
Czerwony szpik kostny	0.12	0.12	1
Gruczoł piersiowy	0,05	0,12
Jelito grube	0.12	0,12
Płuca	0.12	0,12
Żołądek	0.12	0.12
Pęcherz moczowy	0.05	0,04
Przełyk	0,05	0,04
Gonady	0.20	0,08
Wątroba	0,05	0,04
Tarczyca	0.0S	0,04
Powierzchnia kości	0,01	0.01
Mózg	Pozostałe tkanki	0,01
Gruczoły ślinowe		0,01
Skóra	0,01	0,01
Pozostałe tkanki	0,05	0.12

Pozostałe tkanki wg zaleceń ICRP 2 1990 r nadnercza, mózg. górna część jelita grubego, jelito cienkie, nerki, mięśnie, trzustka, śledziona grasica, macica.

Pozostałe tkanki wg zaleceń ICRP z 2007 roku to nadnercza, okółka na zewnątrz klatki piersiowej, pęcherz moczowy, serce, nerki chłonne, mięśnie, błona śluzowa jamy ustnej, trzustka, gruczoł Iw kowy, jelito cienkie, śledziona, grasica i macica/szyjka macicy. (Wyitf czono te tkanki i narządy, które ujmowane są w wyliczeniach dawki ńl tywnej podczas stomatologicznych badań rentgenowskich).

Dawka efektywna (skuteczna) (E) to suma wazl nych dawek równoważnych od zewnętrznego i i wnętrznego napromienienia tkanek i narządów wyr żona wzorem:

^E = XX ^Ht = X>r

gdzie

D_Jt oznacza dawkę pochłoniętą od promienioi nia jonizującego R, uśrednioną w tkance) narządzie T

vv„ oznacza czynnik wagowy promieniowania 1

w_T oznacza czynnik wagowy tkanki lub narządu T.

W tabeli 11.1 przedstawiono czynniki wagowe p mieniowania rentgenowskiego.

Dawka graniczna to wartość dawki efektywi której nie można przekroczyć w kontrolowanej dl łalności zawodowej z wyłączeniem promieniowa naturalnego i narażenia medycznego. W tabeli 1 przedstawiono dawki graniczne promieniowania je żującego obowiązujące w Polsce.