DSC62 (2)

ka czytelnika niespodzianka. Umysł Tielego jest zbyt krytyczny na to, by przypisywać dziejom religii podleganie takim samym prawom, jakie spotykamy w przyrodoznawstwie. Należy oczywiście poszukiwać w przebiegu dziejowym wierzeń iUdzkosci pewnych powiązań, porządku i ciągłości. Wszelako hi    i

się na tym polu kultury zbyt wielu niezależnych od DeeD D • -ników nie pozwala jednoznacznie wytknąć linii rozwo nu ważnia do niezawodnych przewidywań. Co pozostaje na p >.'« u ⁽~ ogólnych, to wykrywanie pewnych możliwości. Dlatego cc 1 jak zauważa jego biograf, ,,nie upierał się przy nazwie «p.

(Gesetz). Napisał też kiedyś wyraźnie, że te prawa lepiej by lob’-«nazwać warunkami, którymi łącznie z wpływem indywiduum i genialnych osobowości ograniczony jest postęp»” ^1!.

rozwoju.

dziom i odporniejszych okazów drogą mi

Język polski ma dla takiego niezbyt sztywnego i nieobowiu żującego w stu procentach prawa wyrażenie ,,tendencja”. Używając tego, łagodniejszego od prawa określenia, powiemy, że .Tiule wykrył w historii religii trzy podstawowe tendencje, a mianowicie: tendencję rozwoju przez styczność i przyswajanie, tendencje skupiania, czyli koncentracji i ekspansji, oraz zasadę równowagi, czyli syntezy. Te trzy tendencje to trzy siły napędowe ustawicz nego, niechybnego, dążącego stale z dołu ku górze mechanizmu

, bardziej przydatnych lu-mieszania różnej krwi. Otóż

75