DSC36

wychowania wybiera z dziejów ogólnych, dla potrzeb swojej dziedziny wiedzy, te fakty, które mają szczególną wartość z pedagogicznego punktu widzenia.

Początkowo historię wychowania postrzegano jako historię myśli pedagogicznej. Na historię szeroko rozumianej oświaty, w tym dzieje szkolnictwa, zwrócono uwagę później, pod wpływem epoki pozytywistycznej, podczas której powstały na świecie ośrodki zajmujące się badaniami oświatowymi. Współcześnie na przedmiot ten składają się studia nad przeszłością teorii i praktyki pedagogicznej oraz nad dziejami szeroko rozumianych instytucji i placówek oświatowych.

Pierwszą polską syntezą powszechnych dziejów wychowania jest „Cho-wanna” Bronisława Trentowskiego, aczkolwiek próby opisania dziejów oświaty podejmowali wcześniej Hugo Kołłątaj w dziele „Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta Ill-go” i Józef Łukaszewicz — bibliotekarz Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, autor „Historii szkół w Koronie i Wielkim Księstwie Litewskim”. W Galicji pracowali i wydawali swoje dzieła Antoni Danysz i Antoni Karbowiak, pierwszy doktor habilitowany z zakresu historii wychowania. W Królestwie Polskim badania nad dziejami oświaty prowadziła grupa naukowców skupiona wokół niedokończonej dziewięcioto-mowej „Encyklopedii Wychowawczej” (1881-1914) pod redakcją Tadeusza Lubomirskiego, przeciwstawiając się tym samym wynaradawiającej polityce szkolnej władz carskich.

Studiowanie historii wychowania wymaga nie tylko korzystania z podręczników. ale również z wydawnictw źródłowych i opracowań monograficznych. Dotychczas wydano dwa znaczące podręczniki do nauczania tego przedmiotu. W okresie międzywojennym ukazała się 2-tomowa „Historia wychowania” autorstwa Stanisława Kota. Wydana w 1924 r., uzupełniona została, w kilka lat później, „Źródłami do historii wychowania”, czyli wyborem właściwych, charakterystycznych dla epoki lub danego autora, oryginalnych tekstów. Po drugiej wojnie światowej, w zmienionych warunkach politycznych, nie można było oficjalnie korzystać z tego podręcznika, napisanego przez człowieka, który piastował wysokie stanowiska w rządzie emigracyjnym.

W 1964 r. profesor Stefan Wołoszyn napisał „Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie”, uzupełniając je trzytomowym wydaniem tekstów źródłowych ( 1965 r.), zaktualizowanym u schyłku XX w. Po latach oczekiwania w 1967 r. ukazał się, pod redakcją profesora Łukasza Kurdybachy, tom picrtofczy. a następnie drugi „Historii wychowania”, będący dziełem znanych nisi*#f>kow w schowania polskich i zagranicznych. Podręcznik kończą wydarzeni* strajku szkolnego z 1905 r. w Królestwie Polskim. Zaistniała więc ' uzupełnienia i przedstawienia najnowszych dziejów Dolskiej i euro-pgMfcin «Awiat> XX w. i dokonał tego prof. Józef Miąso^ następca profesora

Kurdybachy, publikując w 1980 r. „Historię wychowania, wiek XX” — doprowadzoną do lat siedemdziesiątych XX w.

W ostatnich latach ukazało się na rynku wydawniczym kilka podręczników. między innymi Kaliny Bartnickiej i Ireny Szybiak „Zarys historii wychowania” (Pułtusk 2001); Stanisława Litaka „Historia wychowania — do wielkiej rewolucji francuskiej” (Kraków 2004); Stefana Możdżenia „Historia wychowania do 1795 r. (Kielce 2005).

Pomysł napisania skryptu, zawierającego omówienie zasadniczych zagadnień z historii wychowania, powstał w wyniku doświadczeń autorki, zebranych w trakcie długoletniej pracy ze studentami studiów zaocznych Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. Można zaryzykować twierdzenie, że frekwencja, jaką cieszą się wykłady z historii wychowania, wynika z dużego zainteresowania studentów tą dyscypliną pedagogiki. Problemy pojawiają się, gdy przychodzi pora egzaminów. Materiał, który należy opanować, obejmuje okres od starożytności aż po wiek XX, a uczenie się określonych treści z wielu bardzo dobrych podręczników, jak np. Stanisława Kota czy z „Historii wychowania” pod redakcją Łukasza Kurdybachy, nastręcza zaocznemu studentowi wielu trudności, związanych z wyborem najważniejszego materiału. Dlatego, dla potrzeb zaocznych studentów, opracowana została pierwsza część kompendium, będącego wyborem najważniejszych zagadnień z historii edukacji człowieka. Poza zainteresowaniem pozostawiona została historia wychowania specjalnego, która w uczelni wykładana jest jako oddzielny przedmiot. Natomiast kolejne, drugie wydanie skryptu, kończące się na epoce humanizmu, uzupełnione zostało częścią dotyczącą stosunku społeczeństw poprzednich wieków do ludzi: ubogich, sierot, starców, wykluczonych poza nawias społeczeństwa. Kwestia ta, zazwyczaj pomijana w podręcznikach do historii wychowania, jest istotna ze względu na fakt istnienia w ramach uczelni oddzielnej specjalizacji „Praca socjalna”, której słuchacze powinni znać rozwój tej dzie-l dżiny pedagogiki w perspektywie historycznej.

Uwaga autorki skupiła się przede wszystkim na polskiej teorii i praktyce pedagogicznej, aczkolwiek w pracy uwzględniła początki działań edukacyi-I nych społeczeństw starożytnych. Do czasów renesansu, odwoły wanie się do I osiągnięć pedagogiki światowej ograniczone zostało do minimum, konieczne-j go dla zrozumienia polskiej tradycji pedagogicznej.

Część pierwsza skryptu opracowana została głównie na podstaw ie w Jasnych wykładów autorki i obejmuje czasy najodleglejsze; od starożytności do I okresu Odrodzenia i reformy Kościoła. Najważniejsze osiągnięcia ludzkiej myśli i praktyki wychowawczej przedstawione są w formie syntetycznej.

1 W poszczególnych fragmentach pracy kursywą zaznaczone jest odw oh w ame i sie do źródeł.