DSC60

bycie uznania, a także kontakt z literaturą i sztuką starożytnych, dzięki jącej na dworze Medyceusza Akademii Platońskiej, w której uczestnicy współcześni mu, zafascynowani starożytnością, koryfeusze literatury i sztą Humanizm zajął naczelne miejsce we wszystkich ważniejszych kierunU życia publicznego.

Pod wpływem rozprzestrzeniających się nowych idei, odwracano się. surowego ideału Średniowiecza. Najwcześniej pojawiło się hasło humaniu (dosłowne znaczenie łacińskie: człowieczeństwo, ludzkie uczucie) w znaczM greckiego ideału pajdei, czyli wykształcenia i ćwiczenia w sztukach. W taK znaczeniu używał je Leonardo Bruni, autor biografii Dantego i Petrarki. & Petrarka uważał, że do poznania natury ludzkiej jest potrzebna znajomą przeżyć człowieka.

W XV w. rozwinęły się systematyczne studia nad kulturą antyczną, oddzielna dyscyplina, niezależna od uprawianej w Średniowieczu teologii. Bi ły to studia literackie, stylistyczne, antykwaryczne, które pojawiły się z ca sem na uniwersytetach pod nazwą humaniora. Studia humanistyczne nad kii turą grecką i rzymską obejmowały najróżnorodniejsze dziedziny działała ludzkiej. Szczególne znaczenie przypisywano literaturze, sztuce i filozo{ antycznej. Ze studiów tych, obok korzyści poznawczych, wypływała rzec wówczas dla społeczeństw najważniejsza, mianowicie zmiana postawy wob# rzeczywistości. Dążenie do samorealizacji człowieka zmieniało optykę po strzegania otaczającego świata. Ideały pozaziemskie systematycznie traciły o wartości, a ludzie stawali się wobec nich coraz bardziej obojętni, kierując snj zainteresowania ku życiu doczesnemu. Odrodzenie ukazało możliwości reai zacji własnego, indywidualnego rozwoju człowieka, żądając od niego krytyo nego myślenia, własnych poglądów, życia na własny rachunek.

Humanizm znalazł się w kręgu zainteresowań bogatych i uboższych waisli społecznych. W nurcie przypisanym arystokracji i burżuazji wyznaczał koniec! ność znajomości dorobku literatury klasycznej, zarówno greckiej, jak i łacin skiej. Warstwy biedniejsze traktowały nowe idee jako oręż walki z ideału średniowiecznymi.

Pod koniec XIII w. we Włoszech zaczął pisać w języku włoskim Daj Alighieri. Kolejnym literackim prekursorem Odrodzenia był Franciszek Pe|J ka, autor „Sonetów do Laury”, wielbiący miłość ziemską, pragnący sław i nieśmiertelności literackiej, którą osiągnął, otrzymując w 1341 r. wienio poetycki. W swoich utworach zajmował się człowiekiem, jego egzystencji uczuciami, przeżyciami, nastrojami. Zycie ziemskie traktował jako możliwo) samorozwoju. Uznając znajomość literatury klasycznej za nieodzowny elemd rozwoju, pogardzał znaną mu nauką szkolną. Współcześni Daniemu i Petrjfl traktowali nauki i sztukę starożytności jako wzór dla następnych pokflH

Humanizm nie był ruchem demokratycznym, nie głosił idei ogólnej dostępności nauki. Najchętniej był przyjmowany na dworach możnych, a wychowanie w duchu humanistycznym przybrało charakter arystokratyczny.

Renesansowy przewrót umysłowy objął wszystkie dziedziny działalności człowieka, w tym również czynności pedagogiczne, zachęcając do zmiany metod wychowawczych. Krytykowano edukację średniowieczną, zarzucając jej jednostronność programów, obciążanie młodzieży niepotrzebnymi wiadomościami, stosowanie niewłaściwych metod wychowawczych.

VITTORINO DA FELTRE (1378-1446)

Odwrót od szkolnictwa minionej epoki zapoczątkowały dwory, organizując szkoły nadworne dla własnego potomstwa i zatrudniając nauczycieli humanistów. Fundując biblioteki, popierając wydawanie książek, otwierano szkoły, takie jak np. szkoła w Mantui (1423) w dobrach księstwa Gonzagów, która w krótkim czasie stała się znana i przyniosła rozgłos jej nauczycielowi — Vit-torino da Feltre.

Vittorino da Feltre był prawnikiem, jednym z najwybitniejszych pedagogów praktyków włoskiego Renesansu, wyznającym zasadę, że wolne studia to są takie, które są warte wolnego człowieka, a wolne nauki to te, dzięki którym dochodzimy do cnoty i mądrości. Zatrudniony przez Gonzagów stworzył szkolę, nazwaną Casa Giocosa (Dom Radości), do której uczęszczały nie tylko dzieci fundatorów i możnych, ale również z ubogich rodzin. Szkoła miała dwa poziomy: elementarny i średni, realizujący przedmioty z trivium i quadrivium w interpretacji starożytnych oraz specjalny kurs filozofii Platona i Arystotelesa. Vittorino dużą wagę przykładał do zaniedbanego przez Średniowiecze, a ważnego dla każdego człowieka, rozwoju fizycznego. Wprowadzi! do programu szkolnego zajęcia aktywizujące fizycznie dzieci, przyczyniające się do rozwoju ich tężyzny fizycznej. Do zalecanych przez niego sprawności należało pływanie, taniec, jazda konna. Organizowane gry i zabawy na powietrzu, wycieczki szkolne, troska o własne ciało z jednej strony, z drugiej zaś — dbałość

0    zapewnienie dzieciom zdrowych warunków życia, przekładające się w praktyce na przygotowanie im warunków rekreacji, estetycznych pomieszczeń zgodnych z wymaganiami higieny odgrywały rolę edukacyjną, profilaktyczną

1    pedagogiczną.

Sprawą doniosłej wagi były metody nauczania, różniące się diametralnie od średniowiecznych. Wzorem starożytnych Vittorino da Feltre nie zmusza! do nauki, odwoływał się do ambicji dziecka, wykluczył kary fizyczne. Mając wzory antyczne i intuicję pedagogiczną, starał się lekcje nie tylko u rozmai-