DSC�43

1)    prace nad dawnymi religiami Sródziemnomorza,

2)    ogólniejsze prace z historii (porównawczej) religii,

3)    badania nad genezą i ewolucją pojęcia Boga,

4)    refleksje metodologiczne.

Jak widać z przebiegu studiów uniwersyteckich, Pettazzoni, zanim zaczął zajmować się religioznawstwem, studiował filologię klasyczną i archeologię śródziemnomorską. Nie zdziwi nas przeto, iż pierwszą jego poważniejszą publikacją religioznawczą była spora rozprawa pt. Le origini dei Kabiri nelle isole del Mar Tracio, która ukazała się w „Memorie dell’Accademia dei Lincei” (klasa nauk moralnych, seria V, t. 12, s. 635—740), Rzym 1909. Zaczął od badań nad Etruskami i Sardami, dokonując eksploracji (jako kusztosz Muzeum Prehistorycz-no-Etnograficznego w Bolonii) na Sardynii w 1909 roku. Efekty swych badań nad Proto-Sordami ujął w pracy La religione primitive in Sardegna (Piacenza 1912). Aczkolwiek już w latach 1911—1915 zainteresowania Pettazzoniego wyszły daleko poza ramy religii klasycznego antyku, to jednak I wojna światowa spowodowała ponowne zajęcie się tymi religiami w początku lat dwudziestych. Wcielony do armii włoskiej w 1916 roku (zrazu jako podporucznik, następnie jako porucznik) Pettazzoni przebywał jakiś czas w Grecji. Nic dziwnego, że bezpośredni kontakt z tym krajem i jego zabytkami ożywił dawne zainteresowania — wyrazem tego były pierwsze powojenne prace Pettazzoniego: La religione di Zarathustra nella storia religiosa deWIran (Bologna 1920), a przede wszystkim La religione nella Gracia antica fino al Alessandro, wydana także w Bolonii w 1921 roku, a wznowiona w Turynie w roku 1953 (w tymże roku ukazało się tłumaczenie francuskie).

Ale nie ten krąg tematyczny stanowił dominantę zainteresowań Pettazzoniego — aczkolwiek i z kart późniejszych prac przeziera wybitny znawca religii antycznych, to jednak zauważamy, iż praktycznie tematyka ta urywa się z początkiem lat dwudziestych. Horyzont historyczny i metodologiczny Pettazzoniego poszerza się w kierunku drugiego obszaru badawczego: porównaczej historii religii. Pierwszym tego przejawem była książka I Misterii Saggio di una teoria sto-ricoreligiosa, wydana w Bolonii w 1924 roku, jako kolejny tom serii „Storia delle religioni”. Praca ta usiłowała pokazać misteria w kontekście nie tylko historii kultury krajów, w których występowały religie misteryjne, ale wmontować je także w szersze widnokręgi sekwencji rozwojowej religii oraz kultury ludzkiej jako całości. Stanowiła więc ważny etap przejściowy — od religii jednego kręgu kulturowego do ogólnej historii religii; ale także i od monografii kraju do monografii problemu religioznawczego.

W 1926 roku Pettazzoni zaczął publikować w „Studi e Materiali...”

należy przypuszczać, iż bibliografia ta, licząca 279 pozycji, nie jest jeszcze

kompletna.

XIII