DSC�73

_na - muszę nieuchronnie wiedzieć wszystko”. U Apaczów z Gór

■S* Z ^{W atry PC,ni4 rol(}? biesów Najwyższej Istoty. Według Ngadhów z wyspy Flores wiatr jest narzędziem wszechwiedzy tejże Istoty. Baczamowie (Nigeria północna) także wierzą, że wiatr o wszystkim, co się dzieje, donosi bóstwu Nzcanzo" Przysłowie Akanów (Wybrzeże Kości Słoniowej) mówi: „Jeśli chcesz coś powiedzieć Bogu (dosłownie: Niebu), powiedz to wia-trowi” ^6fl.

Wszechwiedza wiatru, wynikająca z \jego wszechobecności i oddania w służbę Istoty Niebiańskiej, utożsamia się więc z wszechwiedzą samego Nieba, które działa za pośrednictwem wiatru i jakkolwiek niewidzialne, jest wszędzie obecne, podobnie jak wiele innych afrykańskich Istot Najwyższych — Gamab, Nsarnbi, Owase, Rivimbi, Lezą, Nguruhi, Wele (Were), Imana, Jwok, Wcnde, a także mordwiński Szkaj, tunguski Boa, chiński Tien, Lowalangi w Niasie, Dua Ngae na wyspie Flores, Teckatli-poka, Amon, Aer (-Zeus) i inni.

Teza tu wysunięta, że atrybut wszechwiedzy nie jest nieodłączny od idei boskości w ogóle, lecz związany organicznie ze specyficzną naturą bóstw wszechwiedzących, które są wszechwiedzące dlatego, że wszystkowidzące, a wszystkowidzące — bo świetlane, a więc w pierwszym rzędzie bóstw nieba, gwiazd i górnych przestworzy!— otóż teza ta znajduje potwierdzenie i uzupełnienie w fakcie, że wszechwiedzy nie przypisuje się bóstwom innym, których natura nie jest świetlana, a więc przede wszystkim bóstwom ziemi i podziemi.j Ziemia jest pełna ciemności. Jej ciemne wnętrze roi się od istot z epoki sięgającej pi a-czasów świata — aż do chwili, kiedy pojawienie się światła kładzie kres chaosowi i stwarza kosmos. Wszechwiedza Ziemi, jeśli istnieje, jest wszechwiedzą magiczną, wieszczą, podobną do tej, jaką obdarzone są wody głębinowe, dusze zmarłych przebywają, ,■ _w otchłani albo wyziewy podziemne które według spe-kula. ji hellenistycznej podszeptują odpowiedzi Py u w ¹

**"' -“uarium    P°

ziemię, stosowuna nu przykłud w y    _or.

•'•'".go, jest w zusudzie praktyką mag    _la’ _występuje

^,!-li.a h wodnych ", Ognia i tym P° ⁰ ’_gwarantować praw-

t>u juko bóstwo zdolne, jak np. f>l , K

17