DSC�87

ideału „monoteistycznego”. Grzmot, Wiatr, Piorun są według niegojedynie wyspecjalizowanymi (względnie pomnożonymi)¹⁰⁰ formami Istoty Niebiańskiej, a samą Istotę Niebiańską dopiero później zaczęto utożsamiać z niebem ¹⁰¹, które początkowo było tylko siedzibą Najwyższej Istoty; ta zaś z kolei nie może być ani niebem, ani słońcem, ani księżycem, ani w ogóle przyrodą¹⁰², ani światem, skoro świat jest jej dziełem, dziełem przez nią stworzonym, ona zaś stwórcą. Źródłem idei Boga jest, według tradycyjnej doktryny, Objawienie, wiara; według racjonalistycznego deizmu wieku XVIII i XIX — rozum; wreszcie wiedza — według tego, co nazwano „największym odkryciem XX wieku”¹⁰³, odkryciem „pierwotnego monoteizmu”, czyli Istot Najwyższych u ludów pierwotnych.

Dla tych Istot Najwyższych żadna nazwa nie wydała się bardziej odpowiednia, bardziej zgodna z ich wewnętrzną treścią niż termin „Allfathers” (A. Lang), „Urheber” (N. Soderblom) czy „Urschópfer” (W. Schmidt), czyli „ojcowie”, „sprawcy” czy „stwórcy” wszystkiego. Ale sam atrybut stwarzania nie stoi poza mitem. Nie przynależąc do sfery metamitycznej i transcendentnej, do sfery czystego myślenia logiczno-przyczynowego, istoty twórcze znajdują się w samym centrum mitu o początkach świata. Cechą charakterystyczną mitów o początkach świata jest to, że dają nie tyle intelektualne wytłumaczenie wszechświata i jego budowy, co idealną rację jego istnienia i ustroju, struktury i trwałości życia społecznego. Mity o stworzeniu to jedna szczególna forma mitów o początkach świata. I jako takie uczestniczą w specyficznym charakterze tych mitów, w ich cechach i w racji ich istnienia. Zdolność stwarzania jako atrybut Istot Najwyższych (nie wszystkich) jest walorem mitycznym ¹⁰⁴.

W atrybucie zdolności stwarzania zawarty jest atrybut wszechmocy, gdyż stworzenie jest dziełem i oznaką nieograniczonej możliwości. Ze zdolnością stwarzania wiąże się ściśle atrybut wieczności, zapewniający stworzonemu światu trwanie w czasie. A ponieważ trzeba, aby świat trwał w takiej postaci, w jakiej został pierwotnie stworzony, bez przemian i zaburzeń, Stwórcy przypisuje się często bezczynność jako wyraz najwyższej obojętności i niewzruszoności^,05. Do centralnego atrybutu wszech mocy twórczej Lang chciał sprowadzić także atrybut wszec

31