DSC�98 (2)

4. SUDAfJCZYCT

U Jorubów na Wybrzeżu Gwinejskim Olorun jest najwyższym bogiem wodzem licznej rzeszy „duchów” (orisza) czy też bogów (jest ich dokładnie 401, dużych i małych), która nadaje religii Jorubów charakter wyraźnie politeistyczny. Olorun znaczy „władca nieba” (orun to zarazem „niebo” i „słońce”). Olorun jest wszystkowidzący i wszechwiedzący. Przedstawia się go często jako złożonego z miliardów oczu; czego nie należy rozumieć — jak zdaje się przypuszczać Talbot — w tym sensie, że zawiera w sobie wszystkich orisza, lecz że widzi wszystko ⁴⁰.

Jeżeli Olorun jest „Zeusem panteonu Jorubów” (Frazer), to samo rzec można o Uwolowu, personifikacji firmamentu, u Ak-posów (używających również języka joruba)⁴¹. Stosuje się to również do Mawu, Istoty Najwyższej Ewów (Togo, Wybrzeże Niewolnicze); Ellis definiuje Mawu jako „immanentnego ducha firmamentu, ubóstwione sklepienie niebios”. Niebo materialne nazywa się w języku Ewów dzingbe; ale miana „Mawu” używa się zarówno w znaczeniu „boga”, jak „nieba”. „Gdziekolwiek jest niebo, tam jest Bóg”, gdyż niebo jest Bogiem. Światło zatapiające niebiosa jest oliwą, którą Mawu namaszcza swoje olbrzymie ciało, a rozmaite kształty obłoków to szaty i ozdoby, jakie kolejno na siebie wkłada. Składając Mawu tygodniowe i miesięczne ofiary wierni mówią: „O, wielki Boże, który widzisz moje myśli...” „Niebo (Dzingbe) cię widzi!” to okrzyk równie często spotykany u Ewów, jak formuła: „Bóg (Mawu) cię odszuka”

albo: „Z tego, cośmy uczynili, zdamy rachunek temu, który nas widzi”«.    ^J

Również i u Murzynów ze Złotego Wybrzeża (Ghana) Istota Najwyższa — Nyongmo u szczepu Ga, Nyankupon u Tshi, (O) Nyame Aszantów — stanowią z niebem jedno. Mówi się na przykład: „Nyongmo (albo Nyankupon) puka do drzwi”, kiedy grzmi; „przyszedł Nyongmo”, kiedy pada deszcz, podobnie jak u s rozytnych Greków, którzy przypisywali te zjawiska Zeuso-

T: ^ZC ”^{Zcus pada} Rzezem” lub gradem, śnieży, grzmi. Według Christallera (/! DicUonary of the Ash.nle and Fant0

r ^ ^mi‘ ^{8 342) lmUi b,,StW}“ ^Znu"y -MntoJW". * ^y    Sl '^W nyam ~ odpowiada treściowo mdoeuropcjskic-

42