DSC�43

ragan, burza, a zwłaszcza wiatr („cztery wiatry” IV, 42, „siedem wichrów” IV, 45—47), to typowy oręż boga atmosfery i zjawisk meteorologicznych, jakim był Enlil". Tablice przeznaczenia zabrane bóstwu Kingu (IV, 121 i nast.), zapewniające zwycięskiemu Mardukowi supremację wśród bogów, były poprzednio w posiadaniu Enlila ⁵². Pięćdziesiąt imion nadawanych przez innych bogów Mardukowi (VI, 122 i nast.), wyliczone na tablicy VI i VII En alu mcisz były, być może, niegdyś imionami Enlila⁵³, pięćdziesiątka jest bowiem symboliczną liczbą tego boga. Sam Enlil przekazał (VII, 117) Mardukowi własne miano bel matdti, „władca krajów”⁵⁴. Marduk jest Enlilem bogów⁵⁵. Można by przypuszczać, że również czworo oczu i czworo uszu odziedziczył po swoim poprzedniku. Nie mamy jednak żadnego śladu istnienia Enlila o czworgu oczach i czworgu uszach ⁵⁶.

Spotyka się, co prawda, w babilońskiej ikonografii religijnej postacie istot nadprzyrodzonych o dwóch głowach lub dwóch twarzach, a zatem oczywiście z czworgiem oczu i czworgiem uszu⁵⁷. Występują zwłaszcza na pieczęciach babilońskich z III tysiąclecia p.n.e. ⁵⁸ (oraz na niektórych pomnikach syro-hetyckich, powstałych pod wpływem sztuki mezopotamskiej) ⁵⁰. Są to postacie potworów z dwiema wyraźnie wyodrębnionymi głowami (każda na osobnej szyi), zwróconymi zazwyczaj w jednym kierunku; czasem są to głowy zwierzęce ⁶⁰.

Pomijając te przypadki, kiedy dwugłowość jest jedynie wyrazem monstrualności (tak samo jak u innych wielogłowych potworów, por. Wstąp), jest pewna postać boga (brodatego, z rogatą tiarą na głowie), pojawiająca się na wielu pieczęciach — postać z jedną głową o dwóch twarzach (fig. 6) zwróconych w przeciwnych kierunkach, jak dwie twarze Janusa (rozdz. X). Postać tę widzimy najczęściej⁶¹, gdy przyprowadza ofiarnika albo inną osobę (czasem bywa to postać mitologiczna, człowiek-ptak) przed oblicze boga, którego dwie strużki dobywającej się zeń wody i czarka trzymana w ręku pozwalają zidentyfikować jako Enki-Ea, bóstwo wód słodkich (por. wyżej, rozdz. III, 3). Zgodnie ze starym, ale nie całkowicie odrzuconym dotychczas, poglądem J. Menanta postać ta nie zawiera żadnej treści mitologicznej czy też ideologicznej i stanowi jedynie konwencjonalne rozwiązanie problemu figuralnego — przedstawienia postaci pa-

80