DSC44

2. Popyt, podaż, cena

wyniku zmian relacji pomiędzy popytem a podażą (cena wolna ), w P^ewJW esie są kształtowane pod wpływem producentów lub konsumentów, w niclics nych przypadkach są kształtowane przez państwo (ceny sterowane, administrować Ceny są podstawowym instrumentem mechanizmu rynkowego kształtujące™ równowagę tynkową. Spełniają dwie podstawowe funkcje.' informacyjną i nwtjtj wacyjną (bodźcową). Funkcję bodźcową ceny pełnią wyłącznie w przypadku, g*j ich zmiana jest odczuwalna przez sprzedających i kupujących, co zachęca ich <U określonych reakcji.

Dodatkową funkcją cen jęsLtakże-równoważenie, rynków,, czyli uruchamiani takich procesów, które prowadzą do likwidacji niedoboru towarów na półkach sklepowych. Wzrost zapotrzebowania zgłaszany przez konsumentów na rynku ■ ogół prowadzi do wzrostu cen, który z kolei ogranicza wielkość dokonywamy zakupów i jednocześnie skłania producentów (handlowców) do zwiększenia produkcji (oferty sprzedaży). A zatem w wyniku zmiany cen zostaje uruchomiom proces rynkowy, prowadzący do zgodności między wielkością zgłaszanego dra konsumentów zapotrzebowania na dany towar a wielkością produkcji tego towaru który w postaci oferty sprzedaż)’ handlowcy przedstawiają na rynku.

Ceny dla wszystkich podmiotów gospodarczych są źródłem informacji o aktu-! alnych warunkach zawierania transakcji kupna-sprzedaży, o relacji pomiędzy popytem a podażą. Ich poziom i zmiany są podstawą podejmowania przez podmioty! gospodarcze decyzji o kontynuacji lub zmianie swojego zachowania w procesie; gospodarowania, o przystosowaniu do zmieniających się warunków rynkowych. I Na rynku występują różnego rodzaju ceny, które zależą od szczebla wymian handlowej, rodzaju rynku czy stopnia ingerencji państwa w procesy rynkowe.®® dukty przechodzą przez różne poziomy wymiany pomiędzy sprzedającymi a kupo-¹ jącymi. na każdym otrzymując cenę wyższą od poprzedniej o marżę. Marta stano) wi procentowy narzut na cenę, zapewniający pokrycie kosztów i zysk pośredniku-, wi. Producent sprzedaje po cenie zbytu swój produkt do hurtu. Przedsiębiorstw! handlu hurtowego, dodając do niej marżę hurtową, tworzy cenę hurtową, po które; sprzedaje produkt przedsiębiorstwu handlu detalicznego. Dalej ten sam produkt ja sprzedawany w sieci detalicznej po cenie detalicznej, wyższej od ceny hurtów;

0    marżę detaliczną.

Poza ceną zbytu, hurtową i detaliczną najczęściej rozróżnia się cenę rynkom

1    urzędową.

Cena rynkowa oscyluję wokół wartości dobra. Zależy ona. od.wjęlkośtijipjiyB na dane dobro i wielkości jego podaży, a państwo nic ma na nią bezpośredni® wpływu. Szczególną formą ceny rynkowej jest cena monopolowa^którejfif kształtowana przez jednego (monopol) lub kilku (oligopol) wspólnie dziatającyd

“ Cena wolna to cena. na którą żaden z podmiotów gospodarczych nie ma indywidualnego tt$| wu. Kształtuje się swobodnie na rynku, dopasowując poprzez swoje zmiany wielkość popytu i poU określonych dóbr i usług (cena równowagi rynkowej).

sprzedawców, tak dopasowujących wielkość produkcji (podaży) do wielkości popytu, aby zapewnić sobie maksymalny zysk. Cena monopolowa jest z reguły wyższa niż cena, jaka ukształtowałaby się w warunkach konkurencji doskonałej, a wielkość podaży jest mniejsza.

Cenę urzędową ustalają właściwe organy administracji państwowej.

2.5. Cena równowagi rynkowej

W wyniku wzajemnych oddziaływań popytu i podaży pojawiają się procesy rynkowe, które można przeanalizować, przedstawiając krzywe popytu i podaży rynkowej na jednym rysunku. Łączne zestawienie popytu i podaży umożliwia ustalenie ilości, sprzedawanych i nabywanych na rynku dóbr oraz określenie ich ceny rynkowej. Jest to sytuacja równowagi rynku. Sytuację tę przedstawiono na rysunku 2.8, na którym Pe jest ceną równowagi. Jest to jedyna cena, która równoważy wielkość popytu z wielkością podaży. Przy cenie Pj, wyższej od ceny równowagi, producenci są skłonni sprzedać ilość qj, konsumenci zaś mogą nabyć tylko ilość </₂. Wystąpi więc nadwyżka podaży nad popytem, gdyż cena jest zbyt wysoka, aby zrównoważyć ilość dóbr dostarczonych z ilością wynikającą z popytu. Przy cenie Pi, niższej od ceny równowagi, występuje sytuacja odwrotna.

Rysunek 2.8. Cena równowagi rynkowej

Z mechanizmu równowagi wynika, że w określonym czasie na rynku występuje cena bieżąca, która zbliża się do ceny równowagi. Siły rynku utrzymują cenę bieżącą wokół ceny równowagi, gdy w określonym czasie warunki popytu i podaży są względnie ustabilizowane.

Przykład 2.1. Na rynku czekolady są następujące przewidywania co do popytu: P = -4 Qd + 40 (P - cena, Qd - wielkość popytu). Funkcja podaży ma natomiast postać: P = 2Q_s+ 10 (Q_s - wielkość podaży). Określić: