etno04

Rozdział IV. Zadziwiające posty

Zdrowie fizyczne i zbawienie duszy, przez wieki ściśle ze sobą powiązane, doprowadziły do powstania modeli dietetycznych bezwzględnie surowych wobec „nieczystości” ciała, tej największej przeszkody w dążeniu do wzniosłości. Relacja z Bogiem musiała zakładać szereg ofiar, oczyszczeń, postów, mających uwolnić duszę od skażenia pokarmem. Uważane za akt wstydliwy (jak wszystkie czynności związane ze sferą ciała), jedzenie oddzielone było kurtyną mentalnych i moralnych zakazów. Słudzy Boży eksperymentowali z dietami o bardzo niskiej kaloryczności, pozwalającymi niekiedy zaledwie na przeżycie. Bardziej niż o kuchni należałoby mówić o antykuchni, tak bezwzględna i bezlitosna była dyscyplina rządząca królestwem wstrzemięźliwości, wyczerpujących postów, gorzkich umartwień.

Nie chodzi tu o dietę wielkopostną, godny uwagi model żywieniowy wysokiej jakości, gwarantujący subtelne rozkosze, czerpane nie tyle z niewielkich ilości i małego wyboru produktów (dzisiaj pojęcia wyparte przez podświadomość gastronomiczną wielu z nas), ile z potraw pozbawionych tłuszczu i słabo przyprawionych. Chodzi o proporcje kulinarne opracowane zgodnie z logiką celowej eliminacji pizyjemności i unicestwienia wszystkiego, co związane z ciałem, wszelkiej zmysłowej satysfakcji.

Oprócz reguł wielkopostnych (dni głodowania, tygodnie kontrolowanego postu oczyszczającego i pokutniczego) istniały jeszcze dwa typy dietetyki deprywacji: permanentny wielki post świętych i kandydatów na błogosławionych, „Sług Bożych”, eremitów-mnichów oraz post wielkich wspólnot zakonnych, gdzie „reguła” (czasami zreformowana, czasami zdegradowana) narzuca żywieniową rutynę, wyzbytą wszelkich niespodzianek, seryjną, monotonną, wrażliwą jednak na zmienne kalendarza rzymskiego. Ten model kulinarny był silnie uwarunkowany relacją z sacrum, powiązany z rytmem życia kościelnegp i liturgicznego rytuału. Kuchnia i ołtarz: w tej relacji wyraża się najpełniej wymiar sakralny i liturgiczno-dewocjonalny.

Niezależnie jednak od kuchni „z regułą” typu zakonnego, ściśle kontrolowanej, którą charakteryzowała wstrzemięźliwość i chwilowe wy-