tekstps7

Rozdział IV

Dla Ludwiga Erharda przesłanką do udanej syntezy wolności jednostki ze sprawiedliwością społeczną w gospodarce rynkowej było wzmocnienie odpowiedzialności wolnych jednostek za siebie i społeczeństwo. Do osiągnięcia tego głównego celu polityki kształtowania wolnościowego ładu gospodarczego konieczne było zrealizowanie następujących podporządkowanych mu zadań:

•    Zapewnienie możliwie pełnego zatrudnienia czynników produkcji w skali całej gospodarki, a w tym zwłaszcza czynnika pracy.

•    Zapewnienie stabilności pieniądza.

•    Stworzenie warunków sprzyjających egzekwowaniu pełnej odpowiedzialności materialnej podmiotów gospodarczych za szkody wyrządzone innym w procesie gospodarowania. Należało nie dopuścić do tego, aby podmioty gospodarcze mogły przerzucać tę odpowiedzialność na inne podmioty, państwo czy też społeczeństwo jako całość.

Bezrobocie było według Erharda czymś w rodzaju „grzechu pierworodnego” gospodarki, gdyż uniemożliwia ono bezrobotnym prowadzenie egzystencji godnej wolnego człowieka. Po pierwsze, wyklucza dotkniętą nim jednostkę z opartego na podziale pracy społecznego procesu gospodarowania, w którym czynnie zaangażowana jest większość członków społeczeństwa. Wynika z tego społeczna izolacja bezrobotnych, a także niemożność zaktywizowania poprzez pracę zawodową własnych sił i uzdolnień oraz związanego z tym rozwoju własnej osobowości. Z drugiej strony, bezrobocie uzależnia osoby pozostające bez pracy od świadczeń socjalnych państwa lub innych podmiotów gospodarczych. Koszty utrzymania siebie i swoich rodzin pokrywają oni nie poprzez własną pracę, lecz przez korzystanie z przyznanych im świadczeń socjalnych. Sfera ich wolności jest znacznie ograniczona w zakresie zarówno wyboru rodzaju działalności gospodarczej czy zawodu, jak i konsumpcji, a ponadto - co najważniejsze - pozbawiona jest fundamentu i czynnika racjonalizującego wolność, tj. odpowiedzialności za siebie i innych. „Duchowy ojciec” koncepcji społecznej gospodarki rynkowej wyciągał z tego wniosek o konieczności osiągnięcia w gospodarce stanu pełnego zatrudnienia. Twierdził, iż każdy zdolny i chętny do pracy powinien mieć dostęp do procesu gospodarowania i rynku (por. Wunsche 2001, s. 105). Wszystko inne zagraża bowiem w dalszej perspektywie nie tylko wolności poszczególnych jednostek, ale także egzystencji wolnego społeczeństwa.

Oprócz pełnego zatrudnienia do głównych celów polityki społecznej gospodarki rynkowej zaliczana jest stabilność pieniądza. Erhard podkreślał znaczenie tego zadania poprzez wielokrotnie cytowane sformułowanie, że oprócz prawa do wyboru rodzaju działalności gospodarczej oraz swobody wyboru konsumpcji, podstawowym prawem każdego człowieka, które powinno być zagwarantowane przez państwo, jest stabilny pieniądz (por. Erhard 1964, s. 16). Stabilny pieniądz stwarza wolnym jednostkom możliwość średnio- i długookresowego kalkulowania oraz przewidywania swych dochodów i wydatków. Dzięki temu mogą one oszczędzać, aby sfinansować planowane inwestycje czy też zgromadzić środki zapewniające im godziwy standard życia w późniejszym wieku, gdy nie będą już pracować. Stabilny pieniądz racjonalizuje działalność gospodarczą, gdyż utrudnia bądź wręcz uniemożliwia podmiotom gospodarczym uzyskiwanie dochodów poprzez różne formy spekulacji charakterystyczne dla gospodarek z silnymi tendencjami inflacyjnymi. Doświadczenia histoiyczne wskazują,

119