jak ludzie kłamia0027

wwticitz.

Rozdział IV

194 ^J    •

ją fakty pasujące do ich historii, szczególnie te kluczowe, pomijają te, które nie mają znaczenia dla budowanej fabuły. Wydawany w rezultacie takiego procesu werdykt jest konsekwencją skonstruowanej historii, a jego pewność zależy wprost od konkretności i spójności zbudowanej narracji!

f

L

Oczywiście, badani ławnicy nie zdawali sobie sprawy z narracyjnego charakteru analizy danych procesowych. Analiza ta odbywa się w sposób nieuświadomiony, a jednak dobrzyjorawnicy zdają sobie sprawę. z_roli tworzenia barwnych i sugestywnych opowieści. Aranżacja kolejności prezentacji świadków, budowanie napięcia poprzez dostarczanie coraz to dobitniejszych dowodów, przygotowane przez nich mowy to wszystko środki budowania narracji. Sam proces sądowy to nic innego jak prezentacja i obrona własnej historii oraz podważanie historii strony przeciwnej.

Podobnie jak dobry pisarz zyskuje czytelników, wykorzystując prawidła narracji, tak świadomość narracyjnego odbioru rzeczywistości daje nieograniczone możliwości kłamcy. Potwierdza to jeszcze jeden prosty eksperyment, w którym licealiści przygotowywali, a potem opowiadali swoim rówieśnikom własne historie — zmyślone i prawdziwe. Zadaniem słuchaczy było ocenić, która z usłyszanych historii, ich zdaniem, jest prawdziwa, a która nie.

1 Oceny w żaden sposób nie wskazywały na umiejętność" rozróżniania prawdziwości historii. O odczuciu prawdy j decydowała narracyjność stworzonej historii. Im opowieść | była bardziej zgodna z opisywanymi regułami, tym chęt-) niej słuchacze uznawali ją za prawdziwą.¹⁸    1 1

' Cóż, wyruM tych badan potwierdzają spostrzeżenie znanego psychologa, Jerome S. Brunera, który dostrzegł, iż prawda nie opiera się na logice argumentów, ale na „podobieństwie do życia” poznanych faktów. Dużo wcześniej natomiast i niezwykle lapidarnie prawidłowość tę sformułował Mark TwainjjPrawda jest dziwniejsza od fikcji, a to dlatego, że \ fikcja musi być prawdopodobna. Prawda — nie”. ^—-—

i—

¹⁸ W. Bennett, M. Feldman, Reconsłructing reality in the courtro-om. Rutgers University Press, New Brunswick 1981.