tekstps8

Rozdział IV

że w takich warunkach spekulacja często przynosi większe dochody niż produkcja, odwracając uwagę producentów od ich głównego zadania, czyli zaspokojenia potrzeb konsumentów. Ponadto spekulanci na ogół bogacą się kosztem innych, mniej „zaradnych” jednostek. Opisywane wielokrotnie w literaturze przedmiotu podziałowe skutki inflacji i spekulacji są więcej niż fatalne dla niespekulan-tów, wierzycieli oraz osób otrzymujących stałe dochody (rencistów, pracowników służby publicznej itd.) bądź przechowujących oszczędności w pieniądzu krajowym.

Problematyka odpowiedzialności materialnej podmiotów gospodarczych za szkody wyrządzone innym podmiotom gospodarczym czy społeczeństwu jako całości zostanie omówiona w następnym podrozdziale dotyczącym polityki kształtowania konkurencyjnego ładu gospodarczego.

Koncepcja konkurencyjnego lodu gospodarczego

Ludwig Erhard nie różnił się w swoich poglądach dotyczących konieczności występowania konkurencyjnego ładu gospodarczego od niemieckich ordoliberałów, których czołową postacią był Walter Eucken. Przy różnych okazjach podkreślał zresztą publicznie, że sam uważa się za ordo-liberała. Przejęcie przez Erharda paradygmatu naukowego ordoliberałów nie było kwestią przypadku. Od czasu swej, przypadającej na lata trzydzieste XX wieku, pracy w norymberskim „Instytucie Obserwacji Gospodarki w zakresie Niemieckich Wyrobów Gotowych” był on przekonany, że najważniejszym zadaniem gospodarki jest zaspokojenie potrzeb konsumentów. Poprzez ukierunkowanie gospodarki głównie na wytwarzanie dóbr konsumpcyjnych chciał zrealizować swój cel - podniesienie poziomu życia możliwie szerokich warstw społeczeństwa.

W zatytułowanej jak program książce Dobrobyt dla wszystkich (1964, s. 7) Erhard stwierdził w tej kwestii co następuje: „Chciałem rozwiać wszelkie ewentualne wątpliwości co do tego, że zmierzam do ukształtowania takiego ładu gospodarczego, który zapewniłby dobrobyt coraz szerszym warstwom naszego społeczeństwa. Punktem wyjścia do tego było życzenie, aby poprzez zapewnienie odpowiedniej siły nabywczej szerokim masom przezwyciężyć ostatecznie charakterystyczną dla przeszłości konserwatywną strukturę socjalną społeczeństwa. Ta hierarchiczna struktura charakteryzowała się z jednej strony występowaniem liczebnie niewielkiej warstwy wyższej, która mogła sobie pozwolić na zaspokojenie prawie każdego życzenia konsumpcyjnego, a z drugiej strony istnieniem bardzo licznej warstwy proletariackiej, dysponującej niewystarczającą siłą nabywczą. Ukształtowanie w naszym kraju nowego ładu gospodarczego musi stworzyć przesłanki po temu, aby udało się wreszcie przezwyciężyć ten hamujący postęp stan rzeczy i wraz z tym resentymenty między biednymi i bogatymi".

Z perspektywy postawionego sobie przez Erharda celu polityki gospodarczej, opracowana przez Waltera Euckena koncepcja konkurencyjnego ładu gospodarczego musiała okazać się wysoce przydatna. Za główny problem europejskich kapitalistycznych gospodarek rynkowych po roku 1914 Eucken uważał niewłaściwe funkcjonowanie systemu cen dóbr i czynników produkcji. Ceny na rynku i ich relacje w coraz mniejszym stopniu odzwierciedlały bowiem występujący w gospodarce stopień rzadkości dóbr, coraz gorzej spełniając funkcje wskaźnika ich rzadkości. W wyniku tego alokacja czynników produkcji i dóbr w skali całej

121