tekstps4

Rozdział IV

czej, odpowiedzialności podmiotów gospodarczych i równości społecznej".

Federalny minister gospodarki uznawał wolność gospodarczą oraz odpowiedzialność podmiotów gospodarczych za siebie, gospodarkę i społeczeństwo za dwie strony tego samego medalu. Jego zdaniem wolność bez odpowiedzialności nie ma szans na przetrwanie, gdyż prowadzi wówczas do anarchii oraz różnego rodzaju wynaturzeń w gospodarce i społeczeństwie. Aby społeczeństwo mogło wyjść ze stanu anarchii i dalej egzystować, konieczne są radykalne metody działania organów władzy, prowadzące do ograniczenia wolności, uznanej za zagrażającą dalszemu bytowi gospodarczemu i społecznemu narodu. W tym kontekście Ludwig Erhard często powoływał się na przykład Republiki Weimarskiej, w której brak odpowiedzialności ze strony elit, a także społeczeństwa, spowodował ostatecznie utratę wolności pod panowaniem reżimu narodowo-socjalistycznego w latach 1933-1945 (por. Erhard 1988, s. 677-678).

Erhard podkreślał znaczenie odpowiedzialności jako „odwrotnej strony” wolności jednostki, gdyż zdawał sobie sprawę ze sprzeczności funkcjonalnej występującej w gospodarce rynkowej między wolnością gospodarczą a równością oraz tradycyjnie interpretowaną sprawiedliwością społeczną:

• Do sprawnego funkcjonowania gospodarka rynkowa wymaga od podmiotów gospodarujących gotowości do podejmowania działań gospodarczych i ponoszenia ryzyka. Każdy podmiot gospodarczy musi być gotowy do podjęcia działań służących zaspokojeniu potrzeb anonimowych odbiorców. Często nie jest mu nawet wiadome, czy jego produkty lub usługi w ogóle znajdą nabywców i czy poniesione koszty wytwarzania mu się zwrócą.

•    Poprzez korektę podziału dochodów uzyskanych na rynku, zmierzającą do realizacji ideału równości i sprawiedliwości społecznej, motywacja do pracy i podejmowania działań gospodarczych zostanie osłabiona. Z jednej strony u tych, którzy muszą oddać część swoich dochodów w formie podatków i innych świadczeń słabnie zarówno motywacja, jak i zdolność do działania gospodarczego. Z drugiej strony ci, którzy otrzymają środki do zapewnienia egzystencji bez nakładu własnej pracy i wysiłku, też nie widzą powodu, aby przyjąć na siebie trud i ryzyko procesu gospodarowania. Procesy korekty podziału dochodów uzyskanych na rynku wykazują ponadto tendencję do stałego intensyfikowania. Każde uzyskane świadczenie socjalne stanowi precedens pociągający za sobą powstanie dalszych wymagań. Pojawiają się żądania ciągle nowych świadczeń.

•    W wyniku intensyfikacji procesów korekty rynkowego podziału dochodów dochodzi do osłabienia motywacji, gotowości i zdolności do podejmowania działań gospodarczych i ryzyka przez podmioty gospodarujące. Ostateczną konsekwencją tego jest osłabienie gospodarki rynkowej (por. Wtinsche 1998, s. 1-2).

W odróżnieniu od głęboko zakorzenionej w Niemczech tradycji polityki socjalnej kanclerza Rzeszy Otto von Bismarcka (który pod koniec XIX wieku stawiał głównie na przeprowadzoną przez państwo korektę podziału dochodów jako sposób na zniwelowanie głębokich różnic dochodowych i majątkowych w społeczeństwie oraz przytłumienie ■wynikających z tego konfliktów klasowych) Ludwig Erhard uważał, że zrealizowanie tego celu jest możliwe przede

113