filozofia egzamin6

rzeźbiarz formuje brąz czy marmur. Treść pojęcia substancji utożsamił z f substancja uzyskiwała w rozwoju. Uczynił to dlatego, że zarówno forma iak ^ czynnikami jedności w rzeczach: rzeczy, jakkolwiek są materialnie złożone, jedną formę i jedno pojęcie. Swej nieokreślonej materii przypisywał mimo wszyty bardzo określone własności. Mianowicie, że jest podłożem zjawisk i wszelkiej ich pn miany, że jest tym. z czego substancje są utworzone i co trwa, gdy substancje^ gają zniszczeniu (gdy posąg jest roztrzaskany, forma jego ulega zniszczeniu, ale materta trwa); jest też materia tym. co w substancji jest wielością, różnorodnością, podzielność, (bo z formy może pochodzić jedynie jedność).

Wcześniejsi filozofowie twierdzili, że substancją jest materia, Platon zaś, że substancja I są idee. Dla Arystotelesa ani materia, ani idea nie były substancjami: natomiast i jedna' i druga były składnikami substancji. To był jego sposób uzgodnienia przedplatonikfo z Platonem. Z materii przedplatonicy uczynili konkretną substancję, a tak samo Płauo postąpił z ideą. Tymczasem materia nie istnieje samodzielnie, tak samo jak nie istnieją idee: wszystko to są abstrakcje. Naprawdę istnieją jedynie konkretne zespól} materii i formy. Taki był zasadniczy pogląd Arystotelesa, nazwany potem „hilemor-fizmem" (od {$Xrj — materia i //0097/y — forma).

Istot a rzeczy. Arystoteles miał oba składniki substancji za równie niezbędne, jednakże nie za równie ważne. Korma była dlań ważniejsza: bo pojmował ją jako realny odpowiednik pojęcia, zupełnie tak jak Platan ideę transcendentną. I zajęła w jego filozofii to miejsce, które u Platona zajmowała idea. Wyrosła w rozważaniach Stagiryi) na zasadniczy czynnik zarówno poznania, jak i bytu.

Prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej: wszak pojęcie, jakie mamy o rzeczy, a nie przypadkowe jej postrzeżenie, mówi nam, czym ta rzecz naprawdę jest: poznajemy 2 rzeczy to. co zawarte jest w jej pojęciu. Ożyli — poznajemy jedynie formę. Była co pierwsza doniosła konsekwencja utożsamienia farmy z pojęciem. Dalej zaś wynikało stąd. że materia jest niepoznawalna. Zapewne, nie dotyczy to materii pochodnych marmuru czy brązu, ale materia pierwsza, która jest całkowicie nie u formowana, jest też i niepoznawalna.

S) Istotny składnik rzeczy stanowi to, co w niej jest pojęciowe. Posągiem jest tylko to, co posiada własności należące do pojęcia ..posąg**; i te tylko są dla posągu istotne, wszystkie inne są przypadkowe, może je mieć lub nie mieć. Co zawarte jest w pojęciu i jest własnością całego gatunku, to jest stałe, a co stałe, to istotne. Zatem forma, jako składnik pojęciowy rzeczy, jest ich składnikiem istotnym, jest najważniejszą częścią substancji. jest istotą rzeczy (ty> t£ s/wif). To była druga konsekwencja utożsamienia formy z pojęciem.

Przez wyodrębnienie w rzeczach formy powstało tedy w filozofii Arystotelesa pojęcie ..istoty rzeczy” i ..cech istotnych**. Dawniejsi filozofowie rozróżniali już cechy należące do natury rzeczy i cechy, które nie należąc do niej są rzeczom konwencjonalnie przypisywane przez ludzi. Teraz po raz pierwszy wśród cech należących da natury rzeczy rozróżnione zostały cechy mniej i więcej istotne. Dwoistość w wartościowaniu idej i rzeczy, wprowadzoną przez Platona. Arystoteles przeniósł do wnętrza rzeczy.

5. Przyczyna i cel. Wyjaśnienia własności rzeczy można szukać w czworaki sposób: odwołując się bądź do farmy rzeczy, bądź do ich materii, bądź jeszcze do ich przyczyny sprawczej lub celu. Poznawszy bowiem formę rzeczy lub jej materię, przyczynę lub cel.