Foto0474

się to za pomocą łączenia faktów (przedmiotów, zdarzeń, zjawisk, procesów) na zasadzie stwierdzenia ich podobieństw pod jakimś względem®⁰.

Ze względu na swoją logiczną strukturę uogólnienie często pokrywa się z indukcją niezupełną, czasem indukcją pełną. Szczególnym rodzajem (postacią) uogólnienia opartego na porównaniu jest synteza czy też różne grupowania porządkujące, przedmiotów (faktów, procesów)⁸¹. Uogólnienie ściśle wiąże się z abstrahowaniem, a także z analizą.

Dzięki uogólnieniu możliwe jest ujawnienie cech i zjawisk powtarzalnych, co z kolei prowadzi do wykrywania prawidłowości oraz formułowania na tej podstawie praw nauki, zasad działania, a także dokonywania systematyzacji, typizacji i klasyfikacji zjawisk.

W naukach społecznych szczególnie może mieć zastosowanie uogólnienie nazywane w metodologii uogólnieniem historycznym lub generalizacją historyczną.

Uogólnienie historyczne może mieć różny charakter i występować w postaci uogólnienia sprawozdawczego lub uogólnienia indukcyjnego, przy czym uogólnienie indukcyjne ma dwie odmiany. Pierwsza odmiana dotyczy przypadków przeszłych, których tylko pewna liczba została przebadana. Druga odmiana uogólnienia indukcyjnego nie ogranicza się wyłącznie do przypadków przeszłych, ale ogarnia także przewidywane przypadki przyszłe. Jak widać, obydwa uogólnienia indukcyjne wykraczają poza zakres opracowanego materiału badawczego. Zakres uogólnienia sprawozdawczego nie wykracza poza przypadki przebadane. Takie uogólnienia sanów ią wynik indukcji zupełnej.

23.21 <Tssyńkowarue

Pbdćzas andJhraey badan naukowych Bzyskajesiy określonego rodzaju wyniki kaora sOhbw a iŁł nas Szw. tnarerar naukowy; sp: prcfofcóły z obserwacji wywór ś&sr. eksperymentów. Beśafen ank^en^wyck, sessów. dotaneaay, filmy. aagrraia Ś sakse ach    jsama oosgja jesaiog charzśtser Baterśałów sarowyeftL Masnro

e dagtem    asy aa asfe gcćsattk ęsboc piztproo alzif łzefófca aufeę

3bścw«& a jpkossawŁ- Wstępne apaosmnie anskaceso —aSfriTki mwkrwnir ir.u^p. be:    ŁfegyiSbały, Łanegraryzacp i skakcwzs^ŚB daaydh

wy-fiarfa    goy ja^awa wfaaczzgą w sowę dńedrąi

iŚbsś&l. jiuut. tsi sań wdiec zbócro surawydi daayefe. ksórycb nie ara gste-imeęarii    asałizy danydh jest sbbc-

raeme jakitńteówóek zasad IdasyBkacji naoaiałtL £_J tak aby można było o uk mfermaanr imnch, jKÓdnK dfczcmom i analizować jer²².

® Ibidem, s.77

⁸ T. Pilch. Organizacja procesu op. ciL, s. 129.

Nowak, Klasyfikacja i kodowanie materiałów x anhei i wywiadów, [w] Wprowadzenie ó> meiod i technik bodem społetzznych, red. B. Szamr-Jaworska, Wyd. UW, Warszawa 1988, s. 1SS.

Poza tym wśród prawideł racjonalnego postępowania znajdujemy w Rozprawie

0    metodzie Kartezjusza regułę nakazującą dzielić każde zbadane zagadnienia na tyle cząstek, ile by się dało i ile byłoby potrzeba dla lepszego jej rozwiązania. Oprócz tego Kartezjusz zaleca rozumowanie prowadzić w porządku, poczynając od przedmiotów najprostszych i wznosić się stopniowo do poznania przedmiotów bardziej złożonych, zakładając porządek w każdym etapie swojego postępowania

1    w każdym przedmiocie swego poznania.

Są to więc z jednej strony operacje myślowych i rzeczowych podziałów - klasyfikacji faktów, rzeczy, zjawisk służących analizie, także klasyfikacja w operacjach zmierzających do syntezy, czyli operacjach służących budowaniu całości, z drugiej strony budowanie uogólnień, gromadzenie wiedzy, a zalecany porządek to dokonywanie operacji klasyfikowania (operacji porządkowania).

Ponieważ podstawą klasyfikacji jest operacja myślowa, logiczna i dokonywana aparaturą językową, Tadeusz Pilch przyjmuje następującą definicję logiczną klasyfikacji⁸³: „Klasyfikacja jest zbiorem nazw o określonych stosunkach między ich zakresami oraz o określonych stosunkach między ich zakresem a zbiorem klasyfikowanym”.

Klasyfikacja, będąca czynnością porządkującą materiał badawczy, polega „na gromadzeniu i podziale danych według pewnych przyjętych przez badacza cech, których wyróżnienie uważamy za konieczne”⁸⁴. Inaczej mówiąc, klasyfikacja polega na wyodrębnieniu pewnego zbioru (zbiór klasyfikowany tub pojęcie dzielone) szeregu podziałów (człony klasyfikacji lub człony dzielone). Dokonując klasyfikacji. uwzględniamy cechę istotną dla danego zbióru przedmiotów, zjawisk lub osób, grupujemy je oraz wyodrębniamy odpowiednie podzbiory ze względu na stopień posiadania bb nigpirófawM tej cechy,    gę określamy pito konstruktywna

(lub jako podflawę podziału) dla przeprowadzonej IdasyfikacjL

Popsswna Hawfilafj^{1 2} pawsEHs yfaóf idbwnuków-

Po pierwsze, me maże być dokonywana przypadkowo; Kecz zgodnie z przyjętymi kryteriami podhali jpodsara pcdriafe - cechą kcnaaufctywgąfr. Wymaga aa pogśgbioaejj aaetay i uwzgiędnema wiedzy    do    i kaaeaora ąa-

whŁ dziełsmycfc®-

Po drugie, powinna spdmć mmasa fcagłi (papoiaos foriawiiji. jezea sa każdym angwm będzie zzwhsbć łaecgnric wyczespepąoe ezasaÓB ca&owmma lub addmamośdj i mdyzK (zasada aytkezaiaf . Zasada syszśbchusśce <aao-cza. że każdy mdywwłualBy przypadek musi mieć »• naudi spdnm Matyfltauji jedno i tytko jedno miirjsrr. Zasada wyczerpywania zaś wyhbbeb, tbg gasną

1

^CT PBA. 7mfłdy badań. .. op. ta,ł. 36.

¹⁴ ]. ^winnAi JTaęp do metod a technik badań yofaomcŁ P²X Wma** I9S4, s. 116.

° H. f***, Metodologiczne podstawy badań pedagogicznych ² wojsku. WAP, t aseiw 19SŁ ł236.

2

S. Nowak, Klasyfikacja i kodowanie_ op. dL, s. 156.