ScannedImage 70

trolę. Nie może być także najmniejszej wątpliwości, iż dokonuje się to za sprawą alienacji człowieka z właściwego mu świata. W krańcowym przypadku, jak to widzieliśmy wcześniej, małżeństwo przestaje zatem w ogóle być pojmowane jako ludzkie działanie i staje się mimetycznym wielokrotnym powtarzaniem hieros gamos bogów. Różnica pomiędzy tym ujęciem a koncepcją małżeństwa jako sakramentu Kościoła jest bardziej różnicą stopnia niż jakości.

Biorąc kolejny przykład, każde społeczeństwo napotyka problem po-działu władzy pomiędzy jego członków i w konsekwencji rozwija instytucje polityczne.' Szczególnym zadaniem legitymizacji tych instytucji jest objaśnienie i usprawiedliwienie konieczności stosowania środków fizycznego przymusu, które faktycznie nadają specyficzny „majestat” instytucjom życia politycznego. Ponownie mistyfikacja empirycznego charakteru danych politycznych układów przenosi ten „majestat” z ludzkiego do więcej-niż-ludz-kiego stanu posiadania. Realistyczne, empirycznie ugruntowane pojmowanie dotyczące ludzi posiadających władzę ścinania głów, zostaje transformowane w numinotyczną grozę przed „przerażającą wszechwładzą” tych, którzy reprezentują boską wolę na ziemi. Jeżeli więc wydarzenia tak się toczą, _że ścięcie głów staje się politycznie celowe, to dane działanie należy tak wykonać, aby wydawało się.wyłącznie empirycznym rezultatem ponad-em-.pirycznyćh konieczności’.' £e~Rdrte~X>eult staje się jak gdyby echem: „Tak rzecze Pgn^rPonewnie-łatwo zauważyć, jak „programy” politycznej instytucjonalizacji wzmacnia się w ten sposób — raz jeszcze — alienując je z ich zakorzenienia w ludzkim działaniu. Zarówno w tym, jak i wcześniejszym przykładzie, należy mocno podkreślić, iż kiedy mówimy „transformacja”, to nie zakładamy chronologicznego rozwoju od niewyalienowa-nego do wyalienowanego traktowania tych instytucji. Przeciwnie, rozwój, o ile w ogóle ma miejsce, postępuje w odwrotnym kierunku. Instytucje keksuałneśei-i-władzyji aj p i e r wyjawią, się jaków zupełności wyalienowane bvtv. iako przejawy „obcej” rzeczywistości ulokowane „ponad codziennym życiem społecznym. Dopiero o wiele później pojawi się możliwość dez-alienacji. Bardzo często zjawisko to idzie w parze z rozpadem struktur wiarygodności, które uprzednio podtrzymywały te instytucje.

Mutatis mutandis, proces mistyfikacji rozciąga się na role zawarte w danych instytucjach. Innymi słowy, reprezentowanie zakładane w każdej roli jest tajemniczo wyposażone w moc reprezentowania ponad-ludzkich rzeczywistości. Zatem mąż kierujący swoje pożądanie w stronę swojej legalnej małżonki nie tylko reprezentuje w tej powtarzanej czynności wszystkich innych wiernych mężów, wszystkie inne komplementarne role (włączając w to role wiernych żon) i instytucję małżeństwa jako całości, lecz teraz reprezentuje on także prototypową czynność małżeńskiej seksualności jako zgodnej z wolą bogów i ostatecznie reprezentuje samych bogów. Podobnie królewski kat, który z oddaniem ścina głowy legalnie skazanych zbrodniarzy, reprezentuje nie tylko instytucję królestwa, prawa i moralności jako ustalonych w jego społeczeństwie, lecz reprezentuje boską sprawiedliwość, którą przyjmuje się jako ich podstawę. Raz jeszcze groza ponadludzkich tajemnic zaciemnia konkretną, empiryczną grozę tych zachowań.

W związku z tym, jest tu bardzo ważne przypomnienie, że role są nie tylko zewnętrznymi wzorami postępowania, lecz że są zinternalizowane w świadomości swoich odtwórców i stanowią zasadniczy element subiektywnych tożsamości jednostek. Religijna mistyfikacja 'zintemalizówanych ról z kolei alienuje je, w sensie dyskutowanej wcześniej podwójnej świadomości, co także ułatwia dalszy proces zafałszowania, który można określić jako złą wiarę²³.

Sposobem określenia złej wiaijsjest powiedzenie, że zastępuje ona wybór zmyślonymi koniecznościami. Innymi słowy, jednostka, która w rzeczywistości posiada wybór pomiędzy różnymi trybami wykonywania czynności, przyjmuje jeden z tych trybów jako konieczny. Szczególny przypadek złej wiary, który nas w tym miejscu interesuje to ten, w którym jednostka, stająca przed wyborem zagrania bądź też nie zagrania w pewnym „programie” roli, odrzuca ten wybór na podstawie swojego utożsamienia się z daną rolą. Na przykład, wierny mąż może sobie powiedzieć, że „nie ma innego wyboru” niż tylko „programowanie” seksualnego działania

²³ Termin „zła wiara” (mauvaise foi) pochodzi od Sartre’a.

137