Foto0683

nie tylko między osobami, ale także między grupami społecznymi 1 rodzinami, państwami czy ich przedstawicielami. Wiele zależy jednak od kultury tych podmiotów, w tym również od ich kultuiy bezpieczeństwa.

Podsumowując tę część rozważań warto zauważyć, że w kontaktach (w relacjach) podmiotu z jego otoczeniem, a w nim z innymi podmiotami, wyróżniamy relacje jednostronne i dwustronne. Rodzaje relacji jednostronnych przedstawiono na rysunku 6.

a/ Podmiot-► Otoczenie

b/ Podmiot i— Otoczenie

Rysunek 6, Przykład relacji jednostronnych

Życie dostarcza również wielu przykładów na istnienie dwustronnych relacji między podmiotem a jego otoczeniem, co w symboliczny sposób przedstawiono na rysunku 7.

Otoczenie:

Rysunek 7. Przykład relacji dwustronnych

Jak już wspomniano, w świadomości człowieka najczęściej pojawiają się relacje jednostronne, kiedy wydaje się mu, że to przede wszystkim środowisko wpływa na jego bezpieczeństwo. Zdecydowanie rzadziej dostrzega się relacje dwustronne. Chodzi o to, że nie tylko otoczenie wpływa na bezpieczeństwo podmiotu 1 tak jak się mu się najczęściej wydaje - tworząc wyzwania, Szanse i zagrożenia. Także podmiot - poprzez swoją aktywność albo brak tej aktywności¹* oraz przez swoje oddziaływania na otoczenie albo jego brak - powoduje różne jego reakcje i związane z tym nie tylko szanse, ale i różnorodne zagrożenia, Ponieważ jednak zagrożenia te nie zawsze pojawiają się natychmiast i nie zawsze oddziałują na podmiot w tym samym miejscu, to w świadomości podmiotów często pojawia się niejako „cyklopowy” sposobów recepcji otoczenia i związane ż tym egoistyczne sposoby myślenia i zachowania. Przykłady wyrzucanych za siebie papierków po cukierkach czy niedopałków papierosów wyrzucanych przez okna samochodów, łamanie gałęzi drzew i krzewów, wyrzucanie dó lasu śmieci, a nawet odpadów chemicznych bez zastanowienia nad tym, że po pewnym czasie wraz z deszczem wrócą one do gleby, w jakimś stopniu

»ę wtedy ottw. „grzechu zaniechania".

obrazują to niekorzystne zjawisko. Jeszcze wyraźniej uwidacznia się ono w trudnych, kiyzysowych sytuacjach. Pojawiająca się wtedy „walka o byt” nie ułatwia radzenia sobie z sytuacją kryzysową.

Mówiąc o dwustronnych relacjach warto zauważyć, że nie zawsze są one tak symetryczne, jak przedstawiono to na rysunku 6. Wspomniano już wcześniej o tym, że to człowiekowi wydaje się, iż otoczenie wpływa głównie na jego bezpieczeństwo. Rzadziej uświadamia sobie, że on - czyli podmiot - również wpływa (albo nie wpływa - przy braku aktywności) na swoje otoczenie. Przynosi to - wcześniej Czy później | określone skutki dla jego bezpieczeństwa. Ta asymetria w postrzeganiu i myśleniu o relacjach z otoczeniem wiąże się, m.in„ z faktem przesunięcia w czasie lub/i w przestrzeni skutków oddziaływań człowieka na środowisko, ale także oddziaływania środowiska na podmiot Np. podejmowane na ziemi działania człowieka przyczyniły się do powstania zagrożenia w atmosferze, którym jest, m.in., dziura ozonowa. Minęło bowiem sporo czasu od rozpoczęcia niszczenia warstwy ozonowej, do uświadomienia sobie tego zagrożenia i odczuwania go na własnej skórze. Albo inny przykład. Spalanie przez człowieka w domowych piecach różnych produktów wydzielających toksyczne substancje najczęściej nie przynosi natychmiast negatywnych skutków dla danego podmiotu i jego otoczenia. Dopiero po pewnym czasie okazuje się, że zachorowania na raka dróg oddechowych mogły być spowodowane właśnie tym czynnikiem, podobnie jak palenie papierosów.

Przywołajmy jeszcze jeden przykład wskazujący na to, że niepodejmowanie działań w odpowiednim miejscu i w odpowiednim czasie może niekorzystnie wpływać na bezpieczeństwo podmiotu. Dotyczy to zjawiska powodzi. Brak dbałości o waty przeciwpowodziowe albo brak zbiorników retencyjnych przyczynia się do powstawania zagrożeń związanych z powodziami. Jeśli nawet takie zbiorniki istnieją, a nie są w odpowiednim czasie opróżnione, zanim do nich dotrze fala powodziowa, również nie spełniają one swojej funkcji. Ten brak właściwej reakcji na potencjalne zagrożenia nazywa się potocznie „grzechem zaniechania”. Nie należy on do rzadkości, i to nie tylko dlatego, że pewne rodzaje zagrożeń są trudne do przewidzenia.

Powyższe przykłady pozwalają przybliżyć i lepiej zrozumieć wspomniane już wcześniej zjawisko przesunięcia w czasie i w przestrzeni relacji zwrotnej, tzn. reakcji środowiska naturalnego na działania (albo brak działań) danego podmiotu na jego otoczenie. Coraz wyraźniej można to dostrzec w odniesieniu do sfery bezpieczeństwa ekologicznego i zdrowotnego.

Można również przytoczyć przykłady dotyczące relacji człowieka z innymi rodzajami środowisk, np. środowiskiem społecznym i technicznym. Ujawnia się w nim również wspominane wyżej zjawisko. Wyobraźmy sobie sytuację, kiedy w określonym miejscu i czasie jakiś człowiek swoim zachowaniem sprawia problemy (np. obraża inne osoby). Może zdarzyć się wtedy, że osoby te nie reagują natychmiast na agresję, jednak w innej sytuacji (w innym