Foto0699

nym przypadku - jak już wspomniano - mogą prowadzić do niebezpiecznych sytuacji, włącznie z utratą niepodległości podmiotu państwowego.

Podmiotowo-przedmiotowy sposób myślenia o kryzysach

Przedstawione wyżej pokrótce podmiotowe i przedmiotowe sposoby myślenia o kryzysach mają jedynie charakter teoretyczny. Zdarzające się kryzysy mają charakter mieszany, czyli podmiotowo-przedmiotowy. Dlatego też dla lepszego zrozumienia zjawiska kiyzysów i wykorzystania tej wiedzy w praktyce najbardziej użyteczny wydaje się być podmiotowo-przedmiotowy sposób analizowania kryzysów.

Tabela 2. Podmiotowo-przedmiotowy sposób myślenia o kryzysach

KRYZYS	Człowieka - rodziny	Organizacji, Instytucji, przedsiębiorstw	Państwa	Regionu	Globalny
zdrowotny
ekołoalczny
ekonomiczny, gospodarczy
kulturowy
polityczny
militarny
Inne

W obrazowy sposób starano się go przedstawić w postaci macierzy w tabeli 2. Oczywistym jest, że model ten może być rozwijany, wzbogacany i porządkowany. Jednak już w tej postaci, jak w tabeli 2 może być on praktycznie wykorzystywany w badaniach służących monitorowaniu i.Jiągnpzowaniu kryzysów oraz przy wypracowywaniu wniosków dotyczących sposobów radzenia sobie z różnymi rodzajami kryzysów.

Zdaniem P. Sztompki dzisiejsze znaczenie pojęcia kryzys daleko odeszło od pierwotnego. Gdy dziś mówimy o kryzysie gospodarczym, politycznym, ekologicznym, społecznym, coraz częściej mamy na myśli sytuacje trwałe, ciągłe, chroniczne. Tymczasem zaś kryzys postrzegany jest coraz częściej jako coś normalnego i typowego. Dziwiłoby nas, gdyby nagle przeminął. To odejście od optymistycznego myślenia w kategoriach postępu na rzecz pesymi* stycznego myślenia w kategoriach kryzysu - to najbardziej charakterystyczny rys świadomości społeczeństw końca XX wieku i początku wieku XXI. I to bynajmniej nie tylko u nas, w Polsce, ale także w najbardziej rozwiniętych, najlepiej prosperujących krajach Zachodu¹⁷⁰.

ⁱ⁷⁰p. Sztompka, op.cit., s. 466.

Refleksja ta może stanowić inspirację do różnych przemyśleń i związanych z nimi działań praktycznych, także tych związanych z kryzysem finansowym rozpoczętym w 2008 roku. W żadnym przypadku nie powinna ona osłabiać wysiłków w sferze diagnostycznej, koncepcyjnej i organizacyjnej, służących lepszemu poznaniu zjawiska kryzysów i związanych z nimi konsekwencji, w tym także ewentualnych konfliktów. Bez tego trudno byłoby radzić sobie z kryzysami. Systematyczne monitorowanie kryzysów umożliwia bowiem podejmowanie różnorodnych działań uprzedzających. Mogą one dotyczyć: AJ sfery świadomości obywateli i innych podmiotów prawnych, B/ sfery organizacyjnej (regulacji formalnych i zmian struktur organizacyjnych), ale także C/ sfeiy silcie materialnej, np. finansowej (patrz rysunek 18). Działania takie powinny sprzyjać wykorzystaniu obiektywnego zjawiska kryzysów jako czynnika rozwoju i wzmocnienia bezpieczeństwa w wymiarze strukturalnym. Ten sposób myślenia zaprezentowała kanclerz Niemiec A. Mcrkel w publicznym wystąpieniu telewizyjnym w grudniu 2008 roku w odniesieniu do kryzysu finansowego, który już wtedy uwidaczniał się w tym krąju. Wymaga to jednak odpowiedniej kultury bezpieczeństwa podmiotu, który doświadcza kryzysu i umie sobie z nim poradzić. W praktyce, niestety, zbyt często jeszcze różnego rodzaju kryzysy stają się zarzewiem poważnych konfliktów. We współczesnym, zgloballzowanym świecie trudno byłoby refleksję tę traktować jako problem regionalny, biorąc pod uwagę chociażby: złożoność i kruchość tkanki społecznej i „tkanki” informacyjnej w poszczególnych krąjach, ale także między państwami i społeczeństwami; z drugiej strony zaś • olbrzymią moc współczesnych środków niszczenia. Taką moc mogą mieć również kryzysy i konflikty.

Warto jednak pamiętać, że kryzysy jako zjawiska cechują się - o czym już wspomniano wcześniej • dużą dynamiką zmian, a zarazem przypominają one naczynia połączone. Chociaż są to tylko refleksje o charakterze teoretycznym, jednak mogą okazać się praktycznie użyteczne. Taką wartość mogą posiadać np. modele przedstawione w tabelach 3 i 4.

Tabela 3 przedstawia uniwersalny model zmian sytuaęjl kryzysowej, której zmiany zależą od charakteru podejmowanych przez podmiot działań naprawczych.

Zaś przedstawione w tabeli 4 procesy i zjawiska ukazują dynamikę zmian sytuacji w odniesieniu do kryzysu politycznego. Model ten posiada jednocześnie tę wartość, że dla podjęcia badań poszczególnych faz kryzysu politycznego proponuje się zastosowanie konkretnych podejść teoretycznych.

115 yn