Foto0744

KS\\\ OfcjRŚtaity on \\ htcmmtw dosyć ęnigmatycsnle* jako; to, czemu n\ą ostatwauk służyć poznank naukowę; innymi słowy - jako t\mkcje. nauki, które pełni ona w życiu ludzkim. ł\w\iór*my więc jeszcze raz za S, Rumińskim, & chociaż cek M IV i 0/ stanowią nąiczęścięj różne sprawy* to jednak ściśle wią. żą się z sobą* a niekiedy nawet stanowią tę samą rzecz* tylko rozpatrywaną z r%iyeh punktów widzenia* \

Na zakończenie tego podrozdziału warto przytoczyć kilka uwag, które przybliżą założenia teoretyczne przydatne w praktyce formułowania celów ba-dań problemów bezpieczeństwa. Przystępując do badań i prezentacji ich wyni-ków dla potrzeb pracy naukowo-badawczej, np. pracy kwalifikacyjnej, bierzemy zazwyczaj pod uwagę cel U - przedmiotowy, koncentrując uwagę na pierwszym etapie, jakim jest przedstawiony w punkcie A/ - opis. Nie zawsze jednak jest to opis porządkujący, co stanowi o słabości tych badań i słabości prac kwalifikacyjnych, w których dokonywano opisu faktów, procesów i zjawisk dotyczących sfery bezpieczeństwa szeroko rozumianego.

Znacznie trudniej badacze radzą sobie z wyjaśnianiem (B), rozumiała nvm jako drugi etap osiągania przedmiotowego celu badań. W związku z tym Hputo przypomnieć różne odmiany wyjaśniania naukowego. Mogą one przybie-R rać postać .

' B-l/ Uporządkowanej, głównie zewnętrznej wizji świata lub elementu rzeczywistości (systematyka, charakterystyka porównawcza, uszeregowanie, typologia);

I B-2/ Takiego obrazu działań i zdarzeń ludzkich, który pozwala je zrozumieć lub zasadnie ocenić (wyjaśnianie pragmatyczne lub aksjologiczne); r B-3/ Takiego układu prawidłowości określonych stanów lub procesów, które opierają się na:

- uwarunkowaniu zjawisk - zastępowaniu pojęcia przyczyny pojęciem układu warunków (kondycjonalizm) lub relacjach funkcjonalnych między zjawiskami (funkcjonalizm);

- zwykłym następstwie lub jednoczesności zdarzeń (wyjaśnianie genetyczne lub ewolucyjne);

- związku przyczynowymi - dane o stanie obecnym pozwalają wyznaczyć stan przyszły (kauzualizm);

- związku elementów i całości systemu, gdy działanie systemu wyjaśnia się zachowaniem lub naturą jego elementów (indywidualizm) lub gdy zachowanie lub naturę elementów tłumaczy się swoistością systemu (holizm);

- związku struktury i funkcjonowania, gdy działanie przedmiotu wyja-

- śnią jego budowę, albo gdy ogólnie staramy się poznać funkcje czegoś

i metoda. Pojęcia i klasyfikacja nauk. Lublin 1992, s. 192-200.

dla jego wyjaśnieniu (funkcjonali/mk ale także wtedy, kiedy czynności lub wytwór (efekt) działania tłumaczy się osobliwościami całościowej budowy formalnej tego czegoś (strukturałizm);

- właściwości celowości przysługującej wszelkim organizmom co do budowy ich narządów, działania i rozwoju (teleologizm).

Podczas określania celów badań w naukach o bezpieczeństwie warto zwrócić uwagę także na ogólne funkcje badań naukowych, do których należą: a/ opisywanie w sposób naukowy (przy pomocy metody naukowej) faktów i zdarzeń, ale także procesów i zjawisk w różnych sferach bezpieczeństwa i w różnych środowiskach, w odniesieniu do różnych podmiotów; b/ wyjaśnianie tych faktów, procesów i zjawisk;

d oceniane faktów, procesów i zjawisk z punktu widzenia bezpieczeństwa jakiegoś podmiotu;

dI projektowanie struktur i działań (procesów i zjawisk) służących bezpieczeństwu podmiotu, w tym także działań prewencyjnych; d przewidywanie faktów, procesów i zjawisk istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa jakiegoś podmiotu, ale także przewidywanie tendencji rozwoju różnorodnych systemów, istotnych dla bezpieczeństwa w jego różnych wymiarach (ekologicznym i zdrowotnym, ekonomicznym i politycznym, publicznym i militarnym, itd.).

Dotychczasowa praktyka podpowiada, że określanie celu badań z wykorzystaniem ogólnych funkcji badań naukowych (a/ opisywanie, bl wyjaśnianie, d oceniane, d/ projektowanie, e/ przewidywanie) - może okazać się szczególnie przydatne dla badaczy z mniejszym doświadczeniem naukowym, chociaż prawdopodobnie nie tylko dla nich. Warto zauważyć, że badania problemów bezpieczeństwa w modelu idealnym powinny uwzględniać wszystkie pięć funkcji badań naukowych i związanych z nimi celów badań (a/, bl, c/, d/ i e/), realizowanych w takiej, a nie innej kolejności²³.

Powyższe refleksje wydają się szczególnie przydatne dla ludzi zajmujących się problematyką bezpieczeństwa, ale nie tylko dla nich. Prawie codziennie bowiem doświadczamy wielu zmian sytuacji, niosących z sobą bardziej lub mniej odczuwalne sytuacje kryzysowe. Mogą one być spowodowane zmianami zarówno wewnątrz podmiotów, ale także w ich środowisku zewnętrznym oraz w relacjach z bliższym i dalszym otoczeniem. Otoczenie to pod koniec pierwszej dekady XXI wieku charakteryzuje się dużą turbulencją, co nierzadko powoduje trudności przystosowawcze i przyczynia się do powstawania sytuacji kryzysowych, które nierozwiązywane po pewnym czasie mogą przeradzać się w sytuacje konfliktowe. Dlatego też wiedza naukowa oraz zbliżony do naukowego sposób myślenia o rzeczywistości, ale także w miarę racjonalny sposób ^u DU potrzeb prac kwalifikacyjnych (np. licencjackich i magisterskich) w wersji minimalnej ede badań formułuje się uwzględniając punkty a/ i b/ oraz - w miarę potrzeb i możliwości • jeden z pozostałych celów (c/, d! lub et).