Foto0750

Tabela 12. Przedmiot badań w świetle przedmiotowego modelu bezpieczeństwa

Przedmiot badań	Fakty	Procesy	Zjawiska
	>		RH-n
i 1			» ..
I eofóizr*
1
[ we

Prtftdsttwfopy pnty pomocy tabeli 12 metodologiczny model badania probtentów bezpieczeństwa¹* nijako „współgra" * modelem teoretycznym, prez*ntv>wattym w postaci kolistyę&tego modelu h&spits^s&ństwm (patrz rys* 12), W badaniach problemów bezpieczeństwa uwzględnia się również istot* nc dla bezpieczeństwa danego podmiotu różne ^nnbwisktf oraz zachodzące w nich Ktkty fakmenktk t*ixvsy i ąfawiska istotne dla bezpieczeństwa kon* kretnego podmiotu.

t abela I?, Przedmiot badań w odniesieniu do śrmiowłska bezpieczeństwu

Przedmiot badań	Fakty	Proc—y	Procesy
ndhj/ć/i*
środowisko kulturowe

Przedstawiono to w postaci kolejnej macierzy (tabela 13). Wynika z niej. że przedmiotem badań w naukach o bezpieczeństwie są także istotne dla bezpieczeństwa fakty (zdarzenia), procesy i zjawiska zachodzące w różnych rodzajach środowisk w tym:

a/ w środowisku naturalnym - mówimy wtedy np. o bezpieczeństwie powietrz* nym⁴⁵, naziemnym i podziemnym, nawodnym i podwodnym, itd.; h/ w środowisku społecznym - uwaga badacza kieruje się wtedy w stronę bezpieczeństwa społecznego⁴⁶;

⁴⁴ Taka, w miarę całościowa, perspektywa myślenia o bezpieczeństwie i badania bezpieczeństwa może być przydatna dla:

a/ lepszego zrozumienia tego fenomenu psychospołecznego i organizacyjnego (prakseologicznego); W konceptuałizacjk badań, ich realizacji i interpretacji uzyskanych w badaniach wyników.

⁴¹ Glcn A., Bezpieczeństwo powietrzne elementem systemu bezpieczeństwa państwa, (w:] M. Jabłonowski, L. Smolak (red nauk.), Zarządzanie kryzysowe w Polsce, Pułtusk 2007.

**K. Loraniy.op.cH.

d w środowisku kulturowym - zajmujemy się wtedy bezpieczeństwem kulturowym⁴⁷.

O przedmiocie badań możemy również myśleć w sposób bardziej całościowy, jeszcze bardziej złożony niż przedstawiono powyżej. Uwzględniamy wtedy zarazem podmiot i przedmiot bezpieczeństwa, ale także różne rodzaje środowisk. Model, przedstawiony w postaci macierzy w tabeli 14 stanowi więc niejako syntezę modeli prezentowanych w tabelach 12 i 13.

Tabela 14. Przedmiot badań * model ogólny

Przedmiot badań Środowiska	Podmiot bozploczoństwa	Przedmiotowy aspekt (płaszczyzna) bezpieczeństwa
fotowsto naturalne	i, takty, procesy. zjawiska	2. takty, procesy, zjawiska
	3. takty, procesy, zjawiska	4. takty, procesy, zjawiska
jrędowsko Aitfwuw	5. takty, procesy, zjawiska	6. takty, procesy, zjawiska

Powyższe modele, w tym także ten przedstawiony w postaci tabeli 14 mogą być przydatne w procesie konceptualizacji badań, podczas ich realizacji oraz w trakcie interpretacji wyników badań (patrz tabela 10). Szerzej o tym we wspomnianym już poradniku metodycznym. Tymczasem spróbujmy nieco rozwinąć nasze myślenie o przedmiocie badań wykorzystując do tego celu model zawarty w tabeli 14, zatrzymując się przy polach macierzy oznaczonych symbolami 1-6. Zaznaczono w nich „fakty, procesy, zjawiska” dotyczące podmiotów bezpieczeństwa (jednostka, grupa, itd.) i przedmiotowych aspektów bezpieczeństwa (ekologiczne i zdrowotne, ekonomiczne, itd.) oraz różnych środowisk bezpieczeństwa (środowisko naturalne, społeczne i kulturowe).

I tak zastanawiając się nad przedmiotem badań wynikającym z pola 1 tabeli 14 możemy przyjąć, że przedmiotem badań są w tym przypadku fakty, procesy i zjawiska istotne dla bezpieczeństwa danego podmiotu, np. pojedynczego człowieka w jego relacjach ze środowiskiem naturalnym.

Wtedy, kiedy chcemy określić przedmiot badań w relacjach podmiot -• środowisko naturalne w odniesieniu do sfery bezpieczeństwa ekologicznego, zdrowotnego, gospodarczego, itd., uwaga nasza kieruje się w stronę pól 2 i 4 w tabeli 14, ale także w stronę innych, zaznaczonych w tej tabeli pól macierzy, stanowiących niejako rodzaj przewodnika przydatnego do określania przedmiotu badań w „naukach o bezpieczeństwie”. Ramki tej tabeli stanowią swoisty ro- ¹

1

Kulturę rozumiemy w tym przypadku szeroko, jako to wszystko, co nie jest naturą (Kłoskow-ska A., Socjologia kultury, Warszawa 1981). W tym znaczeniu dla naszych potrzeb wyróżniać będziemy trzy grupy elementów szeroko rozumianej kultuiy: a/elcmcnty kulony mentalnej i duchowej, b/elcmcnty kultury materialnej i d elementy kultury organizacyjnej. Bezpieczeństwa kulturowego (J. Czaja, Bezpieczeństwo kulturowe Rzcczpospollitej Polskiej, Warszawa 2003) nie nakży mylić z kulturą bezpieczeństwa (Pidgeon, op.cit., Studenski, op.cit., Malinowski, op.cit., CWlarczyk, op.cit., Filipek, op.cit.).