FunkcjonowanieRynku R07"0 221

Rysunek 75

Funkcja monopsonisty: cena—popyt

żeniu rosnącej funkcji podaży, niezależnej od kształtowania się cen. Tymczasem założenie to może być spełnione w rzeczywistości w różnym stopniu. Jeżeli jest ono spełnione w małym stopniu lub nie jest spełnione, to w działaniach monopsonisty muszą następować odstępstwa od klasycznego postępowania.

Odstępstwa od klasycznego postępowania monopsonisty mogą polegać przede wszystkim na tym, że nie wykorzystuje on równocześnie obu parametrów⁷ działania, lecz jednemu z nich nadaje podstawowa znaczenie. Punktem wyjścia w postępowaniu monopsonisty na rynku może być cena jako parametr działania. Przy ustalonym poziomie cen pozostawia on sprzedawcom wybór wielkości podaży. Wybrana przez sprzedawców wielkość podaży, konfrontowana z ustaloną przez monopsonistę ceną, wpływa na kształtowanie się zgłaszanego przez niego popytu. Wyjściowym parametrem działania w postępowaniu monopsonisty na rynku może być wielkość popytu. Przy danym popycie, ustalonym przez monopsonistę, sprzedawcy wybierają wielkość podaży. Wielkość ta, w konfrontacji z popytem zgłaszanym przez monopsonistę, wpływa na kształtowanie się ceny.

Wybór przez monopsonistę ceny lub popytu jako wyjściowego (podstawowego) parametru działania zależy przede wszystkim od dwóch czynników⁷:

—    poziomu cenowej elastyczności podaży.

—    usytuowania monopsonisty na rynku, gdy występuje on jako sprzedawca.

Jeżeli cenowa elastyczność podaży kształtuje się na relatywnie niskim lub zerowym poziomie, to sprzedawcy nie reagują w ogóle lub reagują nieznacznym zmniejszeniem wielkości podaży na obniżanie przez monopsonistę poziomu ceny. Cena jest w tej sytuacji skutecznym instrumentem z punktu widzenia możliwości zwiększania przez monopsonistę efektów działania na rynku.

Monopsonista znajduje się w odmiennej sytuacji, gdy cenowa elastyczność podaży kształtuje się na relatywnie wysokim poziomie. Rosnąca funkcja podaży czynników wytwórczych napotyka wówczas ograniczenia płynące z obniżanych przez monopsonistę cen. Obniżanie poziomu cen prowadzi bowiem do zmniejszania stopnia opłacalności produkcji czynników wytwórczych nabywanych przez monopsonistę. Skłania to sprzedawców do zmniejszania lub zaprzestania ich produkcji i podaży lub zmiany struktury podaży¹. Zmiany w strukturze podaży czynników wytwórczych zmierzają do osłabiania powiązań sprzedawców z monopsonistą oraz lokowania jej w segmentach rynku, w których istnieją możliwości wyboru nabywcy.

Kształtowanie się cenowej elastyczności podaży na wysokim poziomie zmniejsza znaczenie cen jako parametru działania monopsonisty. Zmniejszenie znaczenia cen w działaniach monopsonisty powoduje, że zmiany wielkości popytu stają się podstawowym parametrem działania.

W przypadku gdy monopsonista nie może zmniejszać nakładów dzięki obniżaniu cen nabywanych czynników wytwórczych, to może podejmować przedsięwzięcia mające na celu rozszerzenie skali działania. Jednak dążenie do rozszerzania skali działania nie może być oparte na zmniejszaniu wielkości popytu, lecz na jej zwiększaniu.

221

1

Przykładem może być rynek produktów rolnych oraz decyzje podejmowane przez gospodarstwa rolne jako podmioty podaży⁷. Pod wpływem zmian cen przez monopsonistę mogą one zaniechać pewnych rodzajów produkcji oraz zmieniać strukturę podaży produktów rolnych, np. zwiększać wielkość podaży produktów roślinnych, ograniczając podaż produktów zwierzęcych lub odwrotnie.