FunkcjonowanieRynku R08$0 241

MECHANIZM

KONKURENCJI 1. Funkcje konkurencji

Monopol i konkurencja przynależą do odmiennego zespołu zjawisk rynkowych. Monopol jest elementem struktury podmiotowej rynku, tymczasem konkurencja jest odzwierciedleniem postępowania jego podmiotów. W pewnych segmentach rynku może występować monopol, który wyklucza konkurencyjne postępowanie sprzedawców. W innych segmentach może występować konkurencja, która pojawia się na tle odmiennych struktur rynku niż monopol. W tych samych segmentach rynku nie mogą więc występować równocześnie monopolistyczna struktura rynku oraz postępowanie jego podmiotów oparte na konkurencji.

Konkurencja nie jest aktem jednorazowym, lecz procesem, który przenika stosunki między sprzedawcami lub między nabywcami. Ograniczając analizę konkurencji do stosunków' między sprzedawcami, można stwierdzić, że występuje ona wtedy, kiedy są spełnione pewne warunki. Konkurencja wykształca się na gruncie konkurencyjnych struktur rynku. Może się ona pojawiać wówczas, gdy:

—    w danym segmencie rynku działa przynajmniej dwóch sprzedawców',

—    między działającymi sprzedawcami istnieje konflikt interesów'.

Z kolei konflikt interesów między sprzedawcami może występować przede wszystkim wtedy, kiedy:

—    sprzedawcy oferują nabywcom homogeniczne produkty lub będące bliskimi substytutami,

—    sprzedawcy zmierzają do osiągania analogicznych lub podobnych celów.

Dążenie do osiągania analogicznych lub podobnych celów powoduje, że stopień realizacji celu przez każdego sprzedawcę zależy, przy danym popycie, od postępowania innych sprzedawców. Konflikt interesów między sprzedawcami jest uzupełniającym, lecz koniecznym warunkiem pojawiania się i rozwoju konkurencji. Brak konfliktu interesów zmniejsza lub w pełni eliminuje motywacje do rywalizowania. Potwierdzeniem pojawienia się konkurencji jest zjawisko mobilności popytu między sprzedawcami.

Konkurencja jest przeciwieństwem:

—    współdziałania między sprzedawcami,

—    neutralności sprzedawców.

Współdziałanie między sprzedawcami oznacza wspólne dążenie do realizacji uzgodnionego celu. Dążeniu temu towarzyszy eliminacja konfliktu interesów między sprzedawcami. Neutralność sprzedawców wyraża z kolei ich dążenie do realizacji odmiennych celów, które nie są względem siebie konkurencyjne. Odmienne i niekonkurencyjne cele sytuują sprzedawców na neutralnych pozycjach. Neutralność może być konsekwencją celowego podziału przez sprzedawców sfer wpływów na rynku.

Konkurencja jest źródłem powstawania i rozwoju mechanizmu selekcji sprzedawców na rynku. Za pośrednictwem konkurencji dokonuje się na rynku proces wyłaniania sprzedawców o największej skuteczności działania. Jeżeli ta największa skuteczność działania jest osiągana przez pewnych sprzedawców przy nakładach nie większych, niż ponoszą inni sprzedawcy, to procesy konkurencyjne stają się również mechanizmem wyłaniania sprzedawców o największej efektywności działania. Z kolei sprzedawcy o najmniejszej efektywności działania mogą pod wpływem konkurencji napotykać narastające zagrożenie istnienia na rynku.

Konkurencja może być rozpatrywana w ujęciu makroekonomicznym oraz mikroekonomicznym. Ujęcie makroekonomiczne eksponuje funkcje konkurencji oraz jej regulacyjny wpływ' na przebieg realnych procesów gospodarowania i ich efekty. Ujęcie mikroekonomiczne eksponuje natomiast postępowanie poszczególnych sprzedawców oraz

241