FunkcjonowanieRynku R09(8 289

Stopień homogeniczności rynku decyduje przede wszystkim o możliwościach opóźniania przez oligopolistę reakcji konkurentów.

Klasyczna konkurencja oligopolistyczna może się rozwijać przede wszystkim na homogenicznym rynku, który jest podstawą funkcjonowania homogenicznego oligopolu. Jak już wskazywano, homogeniczny oligopol występuje wówczas, gdy przedmiot wymiany oraz preferencje nabywców wobec poszczególnych oligopolistów mają względnie jednorodny charakter. Podstawowymi instrumentami konkurencji oligopolistycznej na rynku homogenicznym mogą być cena, reklama oraz organizacyjno-techniczne warunki wymiany produktów lub usług. Duży udział poszczególnych oligopolistów w rynku powoduje, że mogą one ulegać stosunkowo głębokim zmianom.

Postępowanie oligopolisty na homogenicznym rynku jest ilustrowane za pomocą tzw. złamanej krzywej popytu (rys. 89).

Rysunek 89

Złamana krzywa popytu

Złamana krzywa popytu jest rezultatem kształtowania się dwóch krzywych:

— krzywej DD, przedstawiającej wielkość popytu na produkty oferowane przez oligopolistę w sytuacji, gdy dokonana przez niego zmiana ceny wywołuje reakcję konkurentów:

— krzywej dd, przedstawiającej wielkość popytu w sytuacji, gdy konkurenci nie reagują na dokonaną przez oligopolistę zmianę poziomu ceny.

Interpretacja złamanej krzywej popytu opiera się na założeniu, że konkurenci reagują na dokonaną przez oligopolistę obniżkę ceny, natomiast nie reagują na podwyżkę ceny. Obniżka przez oligopolistę ceny z poziomu P, do poziomu P₂ wywołuje więc procesy dostosowawcze konkurentów. Dostosowywanie się konkurentów o dużej sile ekonomicznej do obniżonej przez oligopolistę ceny nie wymaga bowiem ani dodatkowych inwestycji, ani wiele czasu na zmianę ceny. Odzwierciedleniem kształtowania się popytu na produkty oferowane przez oligopolistę jest w tej sytuacji dolny odcinek krzywej DD. Charakteryzuje go stosunkowo niski poziom cenowej elastyczności popytu. Każdy sprzedawca zwiększa wielkość sprzedaży, lecz na skutek dominacji procesów dostosowawczych ich udział w rynku nie ulega zmianie.

Z kolei podwyższenie przez oligopolistę ceny z poziomu P, do poziomu P₃ nie wywołuje reakcji konkurentów. Odzwierciedleniem kształtowania się popytu jest wówczas górny odcinek krzywej dd. Charakteryzuje go wysoki poziom cenowej elastyczności popytu. Podwyższenie poziomu ceny przez oligopolistę powoduje w tej sytuagi ograniczenie wielkości popytu na oferowane przez niego produkty, zmniejszenie wielkości sprzedaży oraz spadek jego udziału w rynku.

Konsekwencje wynikające z obniżenia ceny (procesy dostosowawcze konkurentów) lub jej podwyższenia (spadek udziału w rynku) sprawiają, że możliwości opóźniania reakcji konkurentów za pomocą zmian cen są w warunkach homogenicznego oligopolu ograniczone. Na tym tle rodzi się przekonanie, że w tych warunkach przeważa tendencja do stabilizowania cen. Nieco większe możliwości opóźniania reakcji konkurentów stwarzają dokonywane przez oligopolistę zmiany organizacyjno-technicznych warunków wymiany (np. warunków dostawy produktów oraz warunków płatności). Nie zmienia to jednak faktu istnienia silnych współzależności decyzji i działań między oligopołistami.

Przedstawiona sytuacja ulega zmianie, gdy konkurencja między małą liczbą sprzedawców o dużym udziale w ogólnej wielkości podaży rozwija się na rynku, który zatraca stopniowo homogeniczny

289